Türkiye'de gerçek anlamda ilk yüksek gerilim laboratuvarı Üniversitemizde o zamanki adıyla "Yüksek Mühendis Mektebi"nde konuk öğretim üyesi olarak bulunan Prof. Dr. Franz Doppler tarafından öğretim amacıyla 1938 yılında kurulmuştur. Gümüşsuyu binasının Dolmabahçe tarafındaki ana giriş kapısı yanındaki 6 m x 6 m'lik küçük bir odada kurulmuş olan bu laboratuvarda, bir adet 100 kV, 5 kVA'lık deney transformatörü, iki adet 25 cm çaplı gerilim ölçü küresi ve bir adet 50 kV'luk transformatör yağı delinme deney aygıtı ile bazı deney malzemeleri bulunmaktaydı.

Gümüşsuyu binasının Dolmabahçe tarafındaki ana giriş kapısı

Birkaç yıl sadece öğretim amacıyla hizmet vermiş olan bu laboratuvar, zamanla öğretim sistemindeki gelişmeye ve o sıralarda henüz başlangıç devrelerini yaşamakta olan orta gerilim sanayi ve işletmelerinin sorunlarına yanıt verecek durumda değildi. Bu durum yeni ve daha büyük kapasiteli bir yüksek gerilim laboratuvarının kurulmasının kaçınılmaz olduğunu göstermekte idi. Üniversitemizde yeterli kapasitede bir yüksek gerilim laboratuvarının kurulmasını amaç edinen Fakültemizin kurucu profesörlerinden Prof. Fuat Külünk, o zamanın koşullarına göre içinde 300 kV, 50 kVA'lık alternatif gerilim deney transformatörünü ve 1 MV, 10 kWs'lık darbe gerilimi üretecini bulunduracak yeni bir laboratuvar kurulması çalışmalarına 1945 yılında başlamıştır.

Prof. Fuat Külünk

Bu çalışmaların sonunda 1948 yılında satın alınan bu aygıtlar, 1949 yılında Üniversitemiz Taşkışla binasında, Yüksek Gerilim Laboratuvarı için tahsis edilmiş olan 11 m x 18 m x 6,5 m'lik bir odada, daha önceki Gümüşsuyu'ndaki yüksek gerilim laboratuvarındaki aygıtlarla birlikte kurulmuştur. Taşkışla'daki bu laboratuvarın tesisi, montajı ve işletilmesi ile görevi Prof. Fuat Külünk tarafından Prof. İzzet Gönenç'e verilmiştir. 1949 yılında kurulan bu laboratuvar sayesinde Üniversitemiz gerek boyutları ve gerekse kapasitesi bakımından o zamanki gereksinimlere büyük oranda yanıt verecek yeni bir yüksek gerilim laboratuvarına kavuşmuş oluyordu.

Prof. İzzet Gönenç

Daha çok orta gerilim düzeyindeki sorunlara yanıt verebilecek kapasitede olan bu laboratuvar, öğretim görevi yanında, o sıralarda varolan orta gerilim üretim sanayi ve işletmelerinin sorunlarına ve gereksinimlerine yanıt vererek ülkemizin biricik yüksek gerilim laboratuvarı olarak uzun yıllar hizmet vermiş ve sanayimizin gelişmesine belirli bir katkıda bulunmuştur.

Türkiye'de 1952 yılında 66 kV'luk iletim düzeyinden 154 kV'luk iletim düzeyine geçilmesi üzerine, laboratuvar, bu gerilim düzeyindeki sorunlara yanıt verebilecek kapasitede olmadığından, bu gerilim düzeyi için yetersiz duruma gelmeye başlamıştır. Bu sıralarda iletim geriliminin 380 kV'a yükseltilmesi konusunda ilgili kurumlarca yapılan çalışmalar, bu laboratuvarın gerek öğretim, bilimsel çalışmalar, çağdaş teknolojik gelişmelerin izlenebilmesi ve gerekse yakın bir gelecekte kurulması kuvvetle olası yüksek gerilim üretim ve sanayimizin kalkınmasında vereceği hizmet bakımından daha da yetersiz bir duruma geleceğini göstermekte idi.

Ülkemizde gelişmekte olan bu durum karşısında daha yüksek bir gerilim düzeyinde daha büyük bir kapasitede yeni bir yüksek gerilim laboratuvarının kurulması zorunlu bir hale gelmiş bulunuyordu. Bu konuda 1957 yılında başlayan ilk hazırlık çalışmalarının ardından Üniversitemizde Elektrik-Elektronik Fakültesi'ne bağlı 420 kV'luk tesislerin üretim ve işletme sorunlarına yanıt verebilecek kapasitede yeni bir yüksek gerilim laboratuvarının kurulmasına karar verildi. Bu hazırlık aşamasında inşaat alanının seçimi, laboratuvarda kurulacak olan deney aygıtlarının belirlenmesi, mimari ve inşaat projelerinin hazırlanması çalışmalarına başlanmıştır.

Genellikle üniversitelere bağlı yüksek gerilim laboratuvarları birçok ülkede olduğu gibi üniversitelere yakın olarak kurulurlar. Bu amaçla yapılan araştırmada Üniversitemiz Gümüşsuyu binasının arkasında bulunan boş arsanın istenilen niteliklere sahip olduğu saptanmış ve seçilen bu arsa yasal işlemlerin ardından yüksek gerilim laboratuvarı kurulmak üzere Elektrik-Elektronik Fakültesi'ne tahsis edilmiştir. Arsa seçimini izleyen ilk proje çalışmaları, Rektörlükçe oluşturulan bir mimari komisyonda ele alınmıştır. Kurulacak laboratuvarda mimari statüsünün ana hatları bu komisyonda belirlenmiştir. Ancak belirlenen mimari esaslara göre hazırlanan projeler, değişik tarihlerde, değişik sebeplerden birçok değişikliğe uğramış, son duruma gelinceye kadar üç ayrı projenin yapılması gerekmiştir. Laboratuvarın en büyük yapısını oluşturan B Blokunun çevreye göre yüksekliği aynı komisyon tarafından ele alınmış ve bugünkü Sheraton Oteli'nin bulunduğu yerde daha önce var olan Taksim Gazinosu'nun bulunduğu kot referans olarak alınmış ve B Blokunun yüksekliği bu noktanın deniz görüşünü engellemeyecek şekilde sınırlandırılmıştır. İnşaatın yapılacağı arsadan o tarihlerde Dolmabahçe'yi Taksim'e birleştiren Cumhuriyet Caddesinin geçirilmesi çalışmaların aksamasına ve değişmesine sebep olmuştur. Bağlantı yolu dolayısıyla küçülmüş olan bu yeni inşaat alanı için, bugünkü A, B ve C Bloklarını içerecek şekilde ikinci bir proje hazırlanmış, Bayındırlık Bakanlığı'nın onayına sunulmuştur. Ancak Bakanlık, B Blokunun 21 metre olarak planlanan yüksekliğinin 17 metreye düşürülmesi şeklinde bir öneri getirince proje o yılda uygulanamamıştır. Yapılan çalışmalar sonunda bugünkü eğik yüzeyli haline karar verilmiştir. Buna göre hazırlanan proje yüksek gerilim bakımından olumsuzlukları taşımasına rağmen onaylanarak, bütçedeki paranın kullanılması hakkını kaybetmemek amacıyla uygulanmıştır.

Laboratuvarın inşaatı iki aşamada gerçekleştirilmiştir. A Blokunun temeli 1961 yılında atılmış ve inşaatı 1963 yılında tamamlanmıştır. Aynı yıllarda C Blokunun inşaatı bitirilmiştir. 1963-1964 yılları arasında Taşkışla Yüksek Gerilim Laboratuvarı A Blokuna taşınmış ve bu laboratuvar 1964 yılında işletmeye açılmıştır. İkinci aşamada B Blokunun inşaatı ele alınmış ve 1965 yılında temeli atılmıştır. Binanın ana karkas inşaatı 1967 yılında, son hali ise binanın bakır levhalarla kaplanması, tavanda 2,5 tonluk vinç ile 10 adet 350 kg'lık vinç tesisatının yapımı, aygıtlar için özel temellerin yapımı, kapı kontaklarının yapımı ve tesisi gibi işler dolayısıyla ancak 1971 yılında tamamlanmıştır.

B blokuna 1969 yılında siparişi verilen deney ünitelerinin montajı yapıldıktan sonra 1974 yılında çalışır duruma gelen Laboratuvarın resmi açılışı 14 Temmuz 1978 günü yapılmıştır. Bu laboratuvar günümüze kadar işlevini başarıyla sürdürmüştür.

Gümüşsuyundaki Yüksek Gerilim Laboratuvarının varlığı sırasında, 1976 yılında İTÜ Maçka Kampüsünde Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Elektrik-Elektronik Bölümü'nde, Kürsü başkanlığını Prof. Dr. Muzaffer Özkaya'nın yaptığı Aydınlatma ve Yüksek Gerilim Tekniği kürsüsü içinde 100 kV, 5 kVA'lık bir deney transformatörü ve yardımcı üretme ve ölçme elemanlarından oluşan bir yüksek gerilim laboratuvarı kurulmuştur. Maçka'daki bu Yüksek Gerilim Laboratuvarı, 1984 yılında Mühendislik-Mimarlık Fakültesi içindeki Elektrik-Elektronik Bölümü'nün Gümüşsuyu'ndaki Elektrik-Elektronik Fakültesi ile birleşip bir araya gelmesinden sonra, Gümüşsuyu'nda ana bina içine Dolmabahçe'ye bakan cephenin sağ tarafındaki ikinci kata (eskiden Mikrodalga Laboratuvarının bulunduğu yere veya diğer tanımla daha önce Elektrik Fakültesi Dekanlığının sonra da Elektrik Mühendisliği Bölüm Başkanlığı'nın bulunduğu yerin üst katına) taşınmıştır. Bu laboratuvarda 1984 yılından 1995 yılına kadar pekçok yüksek lisans tezi ve doktora tezi tamamlanmış ve sanayiye deneylerden çok araştırma çalışmaları yapmak amacıyla kullanılmıştır. Bu laboratuvar, 1995 yılında Elektrik Mühendisliği Bölümü ile birlikte İTÜ Maslak Kampüsünde Elektrik-Elektronik Fakülte binasına taşınmıştır.

Prof. Dr. Muzaffer Özkaya

Yüksek Gerilim Laboratuvarlarının ve Biriminin Sorumluluğunu 1961 yılından 1983 yılında emekli olana kadar Prof. İzzet Gönenç sürdürmüştür. 1983 yılından 1994 yılına kadar Prof. Dr. Muzaffer Özkaya Yüksek Gerilim Birimi Sorumlusu, Prof. Dr. Yılmaz Özkan da Laboratuvar sorumlusu olarak görev almıştır. 8 Mayıs 1994 tarihinde Prof. Dr. Muzaffer Özkaya'nın emekli olmasından sonra 1 Ekim 2000 gününe kadar hem birim hem de laboratuvar sorumluğu Prof. Dr. Yılmaz Özkan tarafından yürütülmüştür.

Prof. Dr. Yılmaz Özkan

1 Ekim 2000 tarihinde Prof. Dr. Yılmaz Özkan'ın emekli olmasından sonra 19 Şubat 2002 tarihine kadar laboratuvara sorumlu atanmamıştır. 19 Şubat 2002 tarihinde Laboratuvar sorumluluğu Fakülte Dekanlığınca Prof. Dr. Kevork Mardikyan'a verilmiştir.

Prof. Dr. Kevork Mardikyan

İTÜ Maslak Kampüsünde Fakülte binası içindeki yüksek gerilim laboratuvarı, Elektrik Mühendisliği Bölümünün 1995 Ağustos'unda Gümüşsuyu'ndan Maslak Kampüsüne taşınmasından önce eğitim-öğretim-araştırma amacına uygun olarak 1993 yılında planlanmış, 1994 yılında inşaatı tamamlanmış ve 15 Ağustos 1995 günü, 1984 yılında Maçka'dan Gümüşsuyu'na gelen laboratuvar donanımı ağırlıklı olmak üzere Gümüşsuyu'ndaki Yüksek Gerilim Laboratuvarından getirilen 100 kV, 5 kVA'lık iki deney transformatörü, alternatif, doğru ve darbe gerilimi üretecek devre elemanları ve ölçme sistemleri ile donatılmıştır. Bu laboratuvar, 1995-1996 Bahar yarıyılından beri ağırlıklı olarak eğitim-öğretim-araştırma hizmeti vermektedir.