<<Geri

İleri>>

ITU İşletme Fakültesi

ISL506—MATEMATİKSEL PROGRAMLAMA

VERİ ZARFLAMA ANALİZİ (VZA)

Veri Zarflama Analizi, ya da kısaca VZA, karar birimlerinin etkinlik ve performans analizi için yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Söz konusu karar birimleri, iş üniteleri (örneğin banka şubeleri, departmanlar, tedarikçiler vb.) olabileceği gibi, kar amaçlı olmayan kurumlar (eğitim kurumları, hastaneler) olabilmektedir.

VZA modelinin oluşturulabilmesi için, her karar merkezinin homojen olarak işlediği ve aynı girdileri kullanarak, değişik miktarlarda fakat aynı çıktıları ürettiği varsayılır.

Her karar merkezinin etkinliği, ağırlıklı toplamı alınan çıktıların, yine ağırlıklı toplamı alınan girdilere oranı hesaplanarak bulunur. 0 ile 1 arasında olmak üzere düzenlenen bu oran, girdi miktarı arttıkça azalacak, çıktı miktarı arttıkça artacak, bu sebeple performans oranı yükseldikçe, karar merkezinin etkinliği de yükselecektir.

VZA modellerinde girdi maliyetlerini ve çıktı fiyatlarını belirleyen girdi ve çıktı ağırlıkları önceden belirlenmez. Bunun yerine, her bir karar birimini en etkin şekle getirecek şekilde kurulan modeller aracılığıyla hesaplanırlar. Diğer bir deyişle, çözüm, toplam model içindeki her karar biriminin en iyi girdi ve çıktı değerlerini gösterecek şekilde sunulacaktır. Çoğu zaman, karar birimlerinin çoğunluğunun etkinlik oranı değeri, karşılaştırmalı olarak hesaplanan girdi ve çıktı seviyelerinin yeterli seviyede iyi olmaması sebebiyle 1’in altında olacaktır.

Etkinlik seviyesi 1 olan karar merkezi, etkin kenarı (efficient frontier) oluşturarak diğer karar birimlerini “zarflar”. Böylece etkin karar birimi, etkin olmayan karar birimlerinin potansiyel iyileştirme miktarlarını hesaplamak için kullanılabilir.

VZA modelleri “girdi” ve “çıktı”’ya yönelik olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Her grup da üçe ayrılır.

 

 

Etkinlik seviyesi 1 olan karar merkezi, etkin kenarı (efficient frontier) oluşturarak diğer karar birimlerini “zarflar”.

VZA MODELLERİ

KAYNAKLAR

Yolalan, R. (1993). İşletmeler Arası Göreli Etkinlik Ölçümü. Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları: 483, Ankara.

CHARNES, A. COOPER, W.W. ve RHODES, E., LEWIN A.Y., VE SEIFORD L.M. (1994), Data Envelopment Analysis: Theory, Methodolohy, and Application, Boston, Kluwer  Academic Pub.