Ekonomide büyük siçrama
Son 18 yil içinde Türkiye, OECD içinde kalkinma hizi artisinda en basta gelen üç ülke arasinda. Bu dönemde Türkiye alti yil OECD'nin Avrupali üyeleri arasinda kalkinma hizinda birinci sirada yer aldi
AB üyeligi sürecinden dislanmak istenilen Türkiye'nin ekonomisinin gelisimine ve bazi göstergelerine bir bütün olarak bakildiginda ülkenin gücü ortaya çikiyor.Cumhuriyet'in kurulmasindan sonra göreve gelen hükümetler en güç kosullar içinde o dönem için ekonomik mucize sayilan atilimlari gerçeklestiriyorlar.
O yillarda Bati ülkelerinde büyük ekonomik çalkantilar yasaniyor. 1913 toptan fiyat endeksi 100 olarak kabul edilirse savasin bitiminden sonra Ingiltere'de fiyatlar 242'ye, Fransa'da 357'ye yükseliyor. Almanya o dönemde hiper - enflasyon dönemine giriyor. Ekonomi fiilen çöküyor. 1923 yilinda endeks 16 milyona çikiyor. Bir dolarin karsiligi 500 milyon marki asiyor. Banka kredilerinde günlük faiz yüzde 35.
(Paul Johnson, A History of the Modern World, s 36)
'Agir sanayi kurmayin'
Türkiye, diger Bati Avrupa ülkeleri gibi, savasin sonunda ABD'nin Marshall Plani'ndan yararlaniyor. Ancak bu yardimin kosullarini görüsmek için Türkiye'ye gelen uzmanlarin bazi önerileri var: Ekonomide köklü reformlar yapilmali, özel sektöre öncülük verilmeli ve en önemlisi, Türkiye'de agir sanayi tesisleri kurulmamali, Türk ekonomisi, tarima ve hafif sanayie yönelmeli. (Yakup Kepenek, Nurhan Yentürk, Türkiye Ekonomisi, s. 84)
1950 ile 1960 yillari arasinda, bir yil hariç, milli gelir sürekli artis gösteriyor. 1951'de kalkinma hizi yüzde 12.8, onu izleyen iki yilda da yüzde 11'in üzerinde. O dönemlerde Türkiye'nin dis borçlari çok az.
1963 yilindan itibaren Türkiye planli ekonomi dönemine giriyor. Bu dönemde de yüksek kalkinma hizi sürdürülüyor. Türkiye 1970'lerde yasanan petrol krizlerini disaridan önemli bir yardim almadan kendi gücüyle atlatiyor, 1980'den sonra da liberal ekonomiye geçisini tamamliyor.
En hizli kalkinan ülke
* 1965 - 1980 yillari arasinda ortalama kalkinma hizi yüzde 6.3. Bu artis hizi OECD ortalamasinin iki katindan fazla.
* Son 18 yil içinde Türkiye, OECD içinde kalkinma hizi artisinda en basta gelen üç ülke arasinda. Bu dönemde Türkiye alti yil OECD'nin Avrupali üyeleri arasinda kalkinma hizinda birinci sirada yer aldi.
* Cari fiyatlara göre yapilan hesaplamada Türkiye'nin toplam gayri safi milli hasilasi AB üyeligine aday bütün ülkelerden daha fazla. AB'nin bugünkü üyelerinden alti ülkeyi de geride birakiyor.
* Satin alma gücü paritesine (ppp) göre yapilan hesaplamalarda ise GSMH 408 milyar dolara ulasiyor ve 10 AB ülkesini geçiyor.
* OECD'nin Türkiye için yüzde 30 - 50'lik kayit disi ekonomi tahmini dikkate alinirsa Türkiye'nin satin alma gücü esasina göre gerçek GSMH'sinin 530 - 612 milyar dolar arasinda oldugu hesaplanabilir.
* Ayni hesaba göre kisi basina gerçek GSMH'nin de 8.295 - 10.071 dolar arasinda olmasi gerekiyor.
Bunlari biliyor musunuz?
* 1923 ile 1930 yillari arasinda, bir yil hariç, bütçe hep fazlalik veriyor.
* 1933 - 1945 yillari arasinda, bir yil hariç, dis ticaret devamli fazlalik veriyor. 1945 yilinda dissatimin disalimi karsilama orani yüzde 173.4.
* Cumhuriyet'in kurulusundan sonraki 15 yil içinde demiryollarinin uzunlugu 2 bin 325 kilometreden 6 bin 800 kilometreye çikartiliyor.
Gelismenin göstergeleri
* Nüfus 40 milyondan 61.8 milyona yükseldi. Nüfus artis hizi % 2.09'dan % 1.4'e indi.
* Çocuk ölümleri binde 120'den binde 53'e düstü.
* Ortalama yasam 60.3 yildan 67.3 yila yükseldi.
* Bin kisiye düsen doktor sayisi 0.54'ten 1.02'ye çikti. (L'Etat du Monde, 1988, s 255)
Türkiye'nin diger bazi ülkelerle karsilastirmali olarak ekonomi alaninda sagladigi gelismeler de dikkat çekici.
Yarin: Dis yardimsiz kalkinma