Nicomachean Ethics

Book I

• According to Aristotle, every action aims at some good. There isn’t only one good that everything aimed at, but different sorts of goods.
• The end of the master science is more worthy than the end of the subordinate sciences and the latter’s ends are pursued also for the sake of the former’s.  The good that we don’t choose everything for the sake of something else is “the chief good”. The highest master science is the science of politics: It masters all other sciences. Political science examines the spheres of what is good and what is just.
• 1095a: Why a young person isn’t fitted to hear lectures on political science: “Each person judges well what he knows, and is a good judge of this. So, in any subject, the person educated in it is a good judge of that subject, and the person educated in all subjects is a good judge without qualification.”
• The highest good is happiness and being happy is equivalent to living well and acting well.
• In I.4, Aristotle criticizes Plato but it is not crystal clear for me. Read it again.
• There are three types of life:
• the life of pleasure: The masses, the coarsest people, see it as pleasure, and so they like the life of enjoyment.
• the life of politics: Sophisticated people, men of action, see happiness as honor, since honor is pretty much the end of the political life.
• the life of contemplation.
• Read I.5 again.
• “Aristotle counters that Plato is wrong to assume that goodness is ‘something universal, common to all good things, and single’ (EN 1096a28). Rather, goodness is different in different cases.” (SEP)
• “Clearly, then, things should be called good in two senses: things good in themselves, and things good for the sake of things good in themselves.”
• This is also a criticism of Plato: “But the definitions of honour, practical wisdom and pleasure are distinct, and differ with respect to their being good. There is therefore no common good answering to a single Form.” (1096b) Platon'da toplumdaki her üç sınıfa düşen erdem olarak pleasure, honour ve wisdom var. Bunlar goods in itself mi her biri? Eğer öyle ise bunlar arasındaki dengenin işaret ettiği iyi ideası nedir? O da good in itself ise bu ilk good'lar araç olmuyor mu? Araç ise good in itself olamaz. Bu üçü ile iyi ideası arasındaki ilişki nedir? Aristoteles'in eleştirisinin tam anlamı nedir?
• If there are several ends, these will be the goods and different goods contradict Platonic conception of the good which is single.
• We call a good “complete without qualification” when its worth is in itself and it is not chosen for the sake of something else. This is the chief good. It is Happiness. “The complete good is thought to be self-sufficient.” (1097b)
• “A human being is by nature a social being.” (1097b) A human becomes self-sufficient in a society. In a society he is on his own makes life worthy of choice and lacking in nothing.
• We have to find the particular good of human being by finding its characteristic activity. Living is common among other beings like plants. Therefore, it is not living. “we take the characteristic activity of a human being to be a certain kind of life; and if we take this kind of life to be activity of the soul and actions in accordance with reason, and the characteristic activity of the good person to be to carry this out well and nobly” (1098a)
• There are three groups of goods: external goods, goods of the soul, and goods of the body. Happiness is the most especially a good of the soul. “Our account of happiness is in harmony with those who say that happiness is virtue or some particular virtue, since activity in accordance with virtue is characteristic of virtue.” (1098b)
• “experiencing pleasure is an aspect of the soul” and “actions in accordance with virtue are pleasant in themselves.” Action of a noble person involves its pleasure in itself by its being a virtuous action. It doesn’t need an additional pleasure, an ornament.
• “Nevertheless, as we suggested, happiness obviously needs the presence of external goods as well, since it is impossible, or at least no easy matter, to perform noble actions without resources. For in many actions, we employ, as if they were instruments at our disposal, friends, wealth, and political power. Again, being deprived of some things – such as high birth, noble children, beauty – spoils our blessedness.” (1098a-1099b) Being deprived of something like beauty or high-birth is an obstacle in front of being happy.
• “Hence the problem also arises of whether happiness is to be acquired by learning, habituation, or some other training, or whether it comes by virtue of some divine dispensation or even by chance.” (Ch. 9, 1099b)
• “happiness requires complete virtue and a complete life.” (1100a)
• Unreasonable creatures are incapable of being happy because the actions that can make them happy cannot be done.
• Since happiness comes from a sort of activity, it is absurd to assert someone is happy when he is dead. And also if we have to wait a person die to call him happy, we couldn’t call anyone living happy.
• “What really matter for happiness are activities in accordance with virtue, and for the contrary of happiness the contrary kind of activities.” (1100b) Happiness is not an eternal state. Someone blessed may render wretched later in time.
• Fate against will: Little misfortunes don’t affect the status of happiness too much. Bad fortune cannot prevent a blessed man from virtuous action and therefore happiness.
• Something praiseworthy is inferior to something divine. While justice is praised; we never praise happiness. Happiness is something blessed and something better and more divine.
• Happiness: is a certain kind of activity of the soul in accordance with complete virtue. By virtue, we mean human virtue. By human virtue, we mean that of the soul, not that of the body.
• I think Aristotle tacitly mentions Plato and he says “It is said, for example, that one element of the soul has reason, while another lacks it.” In Plato, they are reason, appetite, and courage. The vegetative part in human, the cause of nutrition and growth is the element without reason. However, “it plays no role in human virtue.” (1102b)
• “In the body we do indeed see the lack of control, while in the soul we do not see it; there is some element in the soul besides reason, opposing and running counter to it.” (1102b) In the soul, there are three parts that two of them are not rational. For (1) the vegetative part has no share at all in reason, while (2) the part consisting in appetite and desire in general does share in it in a way, in so far as it listens to and obeys it. (second hand reason: listening to the reason of one's father). If we must say that this element (2) possesses reason, then the element with reason will also have two parts, one, in the strict sense, possessing it in itself, the other ready to listen to reason as one is ready to listen to the reason of one's father.
• Virtues: intellectual virtues (such as wisdom, judgement and practical wisdom) and virtues of character (such as generosity and temperance)

Book II

• “Virtue, then, is of two kinds: that of the intellect and that of character. Intellectual virtue owes its origin and development mainly to teaching, for which reason its attainment requires experience and time; virtue of character (ēthos) is a result of habituation (ethos), for which reason it has acquired its name through a small variation on ‘ethos’. From this it is clear that none of the virtues of character arises in us by nature. For nothing natural can be made to behave differently by habituation.” (1103a) Habituation cannot change something natural. If something is by nature in some condition, it is fixed then. “So virtues arise in us neither by nature nor contrary to nature, but nature gives us the capacity to acquire them, and completion comes through habituation.” We become virtuous by doing virtuous actions such as being just by doing just actions. So, “we must examine the right ways of acting”. It is more important than the meaning of virtue.
• The states of virtues naturally tend to be ruined by excess and deficiency. The activities of the virtues (abstaining from pleasure for instance) make us temperate and it makes temperance grow or ruin, and also only temperate person abstains himself from pleasure. And “we must take someone’s pleasure or pain following on his actions to be a sign of his state.” “Virtue of character is about pleasures and pains.” Afterwards, in the same place he says “virtue is about pleasures and pains.” (1104b) Make the relation between pain-pleasure and virtues clear… “virtues are concerned with actions and feelings; but every feeling and every action implies pleasure or pain; hence, for this reason too, virtue is about pleasures and pains.” What is the distinctive point of virtues of character here?
• “Virtue will be the sort of state to do the best actions in connection with pleasures and pains, and vice the contrary.” (1104b)
• “Virtue is to do with pleasures and pains; that the actions which produce it also increase it, or, if they assume a different character, corrupt it; and that the sphere of its activity is the actions that themselves gave rise to it.” (1105a):  In Cambridge’s introduction, page xv, he says “Aristotle here tells us that a virtuous person will choose virtuous actions for their own sake.” But here Aristotle links it with pleasures and pains. (?)
• The conditions for being virtuous / acting virtuously: “First, he must know [that he is doing virtuous actions]; second, he must decide on them, and decide on them for themselves; and, third, he must also do them from a firm and unchanging state.” (1105a) In Cambridge’s translation: “first, with knowledge, secondly, from rational choice, and rational choice of the actions for their own sake, and, thirdly, from a firm and unshakeable character.”
• “We must examine what virtue is.” Feelings, capacities, and states are the three conditions arising in the soul. Virtue is a state of the soul. So, “what sort of state it is”? “Virtue is concerned with feelings and actions, in which excess and deficiency constitute misses of the mark, while the mean is praised and on target, both of which are characteristics of virtue. Virtue, then, is a kind of mean, at least in the sense that it is the sort of thing that is able to hit a mean.” (1106b25) “Virtue, then, is a state involving rational choice, consisting in a mean relative to us and determined by reason – the reason, that is, by reference to which the practically wise person would determine it. It is a mean between two vices, one of excess, the other of deficiency. It is a mean also in that some vices fall short of what is right in feelings and actions, and others exceed it, while virtue both attains and chooses the mean. So, in respect of its essence and the definition of its substance, virtue is a mean, while with regard to what is best and good it is an extreme.” (1107a) The kind of virtue that is mentioned in this chapter is the virtues of character. And there are some actions having no mean, like adultery, theft, and murder.

• Table is below:

• E/D — M — D/E: M is contrary to E/D. E/D are contrary to both M and D/E.
• “In some cases the deficiency, in others the excess, is more opposed to the intermediate condition.” (1109a) There are two reasons for this: 1. Reason from the object itself: Sometimes more extreme is closer and similar to the intermediate, 2. Reason from ourselves: we have a natural tendency to one extreme and this extreme is more contrary if we naturally develop in that direction.
• Question mark: I couldn’t understand this part: “This much, then, is clear – that the mean state is in every case to be praised, but that sometimes we must incline towards the excess, sometimes towards the deficiency, because in this way we shall most easily hit the mean, namely, what is good.” (1109b25) Did he give examples of this case, the case that we incline to the extremes? Up to here we just talked about the intermediates.

Book III

• Virtue is about feelings and actions. It is praiseworthy and virtue truly if they are done voluntarily. Involuntariness arises from force or ignorance. Force means that the principle of an action is external to us. If someone puts the excuse that pleasant and good things force us, then everything forces us since everyone in every action aims at something fine or pleasant.
• Among those who act because of ignorance (everything caused by ignorance is nonvoluntary):
• Unwilling: if the agent regrets his action
• Nonwilling: if the agent doesn’t regret his action
• "It is not right to say that action caused by spirit or appetite is involuntary." (1111a25)
• Decision is voluntary but not in the same kind as voluntary for children and animals. Children and animals act voluntarily, but not through decision. Decision is something rational and it is different from appetite and spirit in this sense. "Perhaps what is decided is what has been previously deliberated" (1112a15)
• Excellent person wishes what will be wished in reality, but "for the base person what is wished is whatever it turns out to be [that appears good to him]" (1113a25). Something is not good only because it is something wished. Pleasure is generally chosen even though it is not something good. Only excellent person wishes good things.
• Doing or not doing good things and being or not being a good person are up to us. This claim is introduced in chapter 5 in detail. This section is about responsibility and we can infer that a person can be unjust willingly.
• The actions make us just or unjust. Just actions make us just and unjust actions make us unjust.
• There are vices of the soul and of the body. "We never censure someone if nature causes his ugliness; but if his lack of training or attention causes it, we do censure him." Only vices up to us are censured. Others are not.
• Virtues and also vices are voluntary. Otherwise they are not virtues or vices.
• "With regard to virtues in general, then, we have given an outline account of their genus: they are means, they are states, they lead to actions that are in accordance with virtues and such as those from which they developed, they are in our power and voluntary, and they are as correct reason prescribes." (1114b25)
• "The end of every activity is being in accordance with its state. To the courageous person, courage is noble; and so its end is also noble, since the character of everything is determined by its end. So it is for the sake of what is noble that the courageous person stands his ground and acts in accordance with courage." (1115b20)
• Bravery is discussed in chapters 6, 7, 8, 9: A brave person stands firm against what is frightening because of his state of character, not because he is prepared for danger. The idea of death is painful for a virtuous person because he deserves living.
• Chapters 10, 11, 12 is about temperance: "Someone is temperate because he does not feel pain at the absence of what is pleasant, or at refraining from it." (1118b30)
• "as the child ought to live in accordance with what his tutor prescribes, so ought the appetitive element in accordance with reason. So the appetitive element in a temperate person ought to be in harmony with reason; for the aim of both is what is noble, and the temperate person's appetite is for the right thing, in the right way, and at the right time, and this is what reason requires as well." (1119b15)

Book IV

• Chapter 1 is about wealth and generosity: Something can be used well or bad. The best user of something is the person who has a virtue concerned with this thing. Riches are something useful and generous person is the one who has the virtue concerned with wealth. "Ungenerosity is contrary to generosity. For it is a greater evil than wastefulness." (1122a15)
• Chapter 2 is about magnificence: The magnificent person's expenditures are large and fitting. He spends money on the common good, not on himself.
• Chapter 3 is about magnanimity (yüce gönüllülük): It is the virtue concerned with great honor. "Pusillanimity is more opposed than vanity to magnanimity." (1125a30)
• Chapter 5 is about mildness: Mildness is the mean concerned with anger. "There is praise for someone who gets angry at the right things and a with the right people, as well as in the right way, at the right time, and for the right length of time." (1125b25) Excess arises by directing the anger towards wrong people in wrong time etc. (Text box ekle: Choleric people: öfkeli kişiler, Bitter people: kinci kişiler)
• "It is not appropriate to treat shame as a virtue; for it would seem to be more like a feeling than like a state [of character]." (1128b10)

Book V

• The 5th book is about justice. It seems both lawful and fair are just and lawless and unfair are unjust. What is lawful is just and in political science, laws are either for the common benefit of all or for the benefit of those in control -whose control rests on virtue or on some other such basis. "And so in one way what we call just is whatever produces and maintains happiness and its parts for a political community (politike koinonia)." (1129b15) Justice of this kind –which law instructs us to do- is the complete virtue to the highest degree because it is the complete exercise of complete virtue. There is a proverb: "And in justice all virtue is summed up." Justice is an exercise of virtue in relation to another. It is a kind of virtue, but it is the only virtue that seems to be another person's good. Virtue and justice is not the same even justice is a kind of virtue. "Insofar as virtue is related to another, it is justice, and insofar as it is a certain sort of state without qualification, it is virtue." (1130a10) Therefore, justice is a kind of virtue and it is relational and social.
• The kind of virtue above is not a part, but the whole of virtue. The second type of justice is a part of virtue. This special or narrow or particular kind of injustice is concerned with honor or wealth or safety, "and aims at the pleasure that results from making profit, whereas the concern of injustice as a whole is whatever concerns the excellent person. So, it seems there are two meanings of justice: particular and general. If it is done for gaining profits, it is particular. It is general if it covers whole virtue. (Bu ayrıma daha ayrıntılı bak)
• Lawless ⊃ unfair
• However, here we will talk about justice in its special meaning. "Let us therefore put aside the justice and injustice that correspond to virtue as a whole, the one being the exercise of virtue as a whole in relation to another, the other of vice." (1130b20)
• "For everyone agrees that justice in distribution must be in accordance with some kind of merit, but not everyone means the same by merit; democrats think that it is being a free citizen, oligarchs that it is wealth or noble birth, and aristocrats that it is virtue. So the just is a sort of proportion." (1131a25) The just is some sort of intermediate.
• Two types of special kind of justice (verify from other sources):
• Distributive justice – geometrical proportion: Right proportion to the each part.
• Rectificatory justice – arithmetical proportion: The just in rectification is the intermediate between loss and profit
• Currency came along to make all items for exchange comparable in some way. It becomes an intermediate because it measures everything. Currency makes exchange and community possible (1133a20). Needs in a community give way for exchange. Therefore, we can say need holds a community together as a single unit (1133b5). "Currency, then, by making things commensurate as a measure does, equalizes them." (1133b15) (Exchange was before currency)
• "It is clear that doing justice is intermediate between doing injustice and suffering injustice..." (1133b30)
• Chapter 7: One part of the political justice is natural and the other is legal. The natural law or natural justice has the same validity everywhere alike. The legal one makes a difference whenever people have laid down the rule. Aristotle there distinguishes between natural (phusikon) and legal or conventional (nomikon) justice within the sphere of political justice as a whole. It seems the former refers to physis, and the latter to nomos.
• There is a statement which is not clear to me. Aristotle says that unjust is different from an act of injustice. In my opinion he means something can be unjust without being an act of injustice. It became an act of injustice when it is done, but before it is done it is only unjust. He adds "so something will be unjust without thereby being an act of injustice, if it is not also voluntary." (1135a20) Voluntariness is an attribute of action. An action becomes an act of injustice or an act of justice only if it is voluntary, as I understand. However, it seems there is a debate on this subject according to the sources I looked at.
• Committing injustice is something can be done voluntarily. However, suffering injustice is not up to him. It requires someone to do him injustice. Therefore, who does injustice is the distributor, the one who willingly does what is unjust, the one who has the principle of the action, not the recipient.
• (?) "what is legally just is different from what is primarily just." (1136b30)
• "what is just or unjust must always involve more than one person." (1138a20) This is why justice is relational and social.
• The importance of action for justice like every other virtues: "no one does injustice without doing one of the particular acts of injustice." (1138a25)

Book VI

• Parts of the soul:
• The part that has reason
• The part we study beings whose principles do not admit of being otherwise than they are (unchangeable principles)
• The part we study beings whose principles admit of being otherwise (changeable principles)
• The part that is nonrational
• There are three capacities in the soul that control action and truth: sense perception, understanding, and desire.
• "The first principle of action ± its moving cause, not its goal is rational choice; and that of rational choice is desire, and goal-directed reason. This is why rational choice involves not only intellect and thought, but a state of character; for acting well and its contrary require thought and character." (1139a30)
• "Let us assume that there are five ways in which the soul arrives at truth by affirmation or denial, namely, skill, scientific knowledge, practical wisdom, wisdom, and intellect; for supposition and belief can be mistaken." (1139b15)
• Knowledge is acquired through induction or deduction. "Induction leads to the principle, i.e., the universal, whereas deduction proceeds from the universal. Hence deduction has principles from which it proceeds and which are not themselves reached by deduction. Hence they are reached by induction." (1139b25) Therefore "universals are reached from particulars." (1143b5)
• "Included within the class of what can be otherwise are what is produced and what is done." (1140a) "Since production and action are different, craft must be concerned with production, not with action." (1140a15) And the principle of art resides in the creator, not in the creation.
• "Wisdom is both scientific knowledge and understanding about the thing that are by nature most honorable." (1141b)
• Prudence (or practical wisdom) is a virtue and we need it because without it or without virtue the decision will not be correct. "for [virtue] makes us achieve the end, whereas [prudence] makes us achieve the things that promote that end. Moreover, practical wisdom is not in control of wisdom or the superior part of the soul, just as medicine is not in control of health. For it does not make use of health, but provides for its coming into being; it therefore issues prescriptions for the sake of health, but not to it. Besides, saying this would be like saying that political science governs the gods, since it issues prescriptions about everything in the city." (1145a5) 

Book VII

• There are three conditions of character to be avoided: vice, incontinence, and bestiality. God, this is same also for a beast, has neither virtue nor vice because god's state is more honorable than virtue.
• Someone may have correct suppositions, but acts incontinently. Socrates was against that knowledge is in someone, but he is mastered by something else, and dragged around like a slave. So, in his opinion, no one having knowledge cannot act incontinently. Knowledge requires action. However, the reality shows us that a person can act against reason although he has knowledge and reason. In my opinion, Aristotle would say that prudence doesn’t require continence.
• Knowing can be spoken in two different senses. (i) Someone who has it without using it, and (ii) someone who is using it. In Socrates, and also for Plato, the first case was impossible and the second was a necessity.
• The appetite, not the belief, is contrary to the correct reason. Sometimes, a person becomes incontinent because he is not able to follow the rule of reason to avoid some sort of things or actions. Appetite drives him to do the actions to be avoided. (However, this part is not very clear to me)
• Aristotle mentions some bestial states and sees homosexuality as one of them resulting from diseased conditions or from habit. However, "if nature is the cause, no one would call these people incontinent." (1148b30)
• "Spirit follows reason in a way, but appetite does not. Therefore [incontinence about appetite] is more shameful. For if someone is incontinent about spirit, he is overcome by reason in a way; but if he is incontinent about appetite, he is overcome by appetite, not by reason." (1149b)
• "Continent person is not swayed because of feeling and appetite; [but he is not inflexible about everything] since he will be easily persuaded whenever it is appropriate." (1151b5)
• "Not everyone who does something for the sake of pleasure is intemperate, bad or incontinent, but only someone who does it for the sake of a shameful pleasure." (1151b20)
• "The incontinent and the intemperate person are like one another as well. Though they are different, they both pursue bodily pleasures; but the intemperate person thinks that it is right to do so, while the incontinent does not." (1152a5)
• Prudent person cannot be incontinent. A prudent person is virtuous and excellent in character –not just in knowing, but also in doing; incontinent is not in doing. So, prudence is different from continence. "So the incontinent person is like a city that passes all the right decrees and has good laws, but makes no use of them, as in Anaxandrides' joke: 'The city willed it, which cares nothing for laws.' The wicked person, however, is like a city that implements its laws, but implements wicked ones." (1152a20)
• On pleasures: "Again, a temperate person avoids pleasures. Again, the practically wise person pursues what is painless, not what is pleasant. Again, pleasures are a hindrance to thought, the more so the more one enjoys them: sexual pleasure, for example - no one could think of anything in the midst of that. Again, there is no skill of pleasure, whereas every good thing is the product of a skill. Again, children and animals pursue pleasures. The reasons offered for the view that not all pleasures are good are that there are shameful and reprehensible pleasures, and that there are harmful pleasures, since some pleasant things make people ill. The reason offered for the view that pleasure is not the chief good is that it is not an end, but a coming-to-be." (1152b15) However, "it is wrong to say that pleasure is a perceived coming-to-be. What we should rather say is that it is an activity of one's natural state, and that it is unimpeded rather than perceived. It is because it is a good in the real sense that some people think it is a coming-to-be, believing that an activity is a coming-to-be; whereas in fact they are different." (1153a10)
• "Neither practical wisdom (prudence) nor any other state is impeded by the pleasure arising from itself, but only by extraneous pleasures. For the pleasures arising from contemplation and learning will make us contemplate and learn all the more." This means not all pleasures are guilty for impeding prudence. There are also good pleasures; there are pleasures of the temperate person too. "We have said in what ways pleasures are good without qualification, as well as how not all pleasures are good - and it is these that brutes and children pursue, and it is freedom from the pain related to these that the practically wise person pursues." (1153a30)
• When we say "pleasures", bodily pleasures are thought usually. People suppose that they are the only pleasures.  Aristotle concludes that all pleasures are good because the opposite of it is something to be avoided and pleasures are to be pursued. "If pleasure is not a good and an activity, it will not be true that the happy person lives pleasantly. For what will he need pleasure for if it is not a good?" (1154a) This is not clear to me: What is pleasure for Aristotle? Is it good? Is it an activity?
• There is pleasure in rest more than in change. Aristotle praises rest and criticizes change: "as among humans it is the faulty ones who are easy to change, so also the nature requiring change is faulty, because it is neither simple nor good." (1154b30)

Book VIII

• Book VIII is about friendship. It is a fact that friendship holds cities together. Some thinkers think that conflict is defective and try to make as many friends as possible in a city and avoid conflict and enmity. However, some thinkers say that "finest harmony arises from discordant elements, and all things come to be in struggle" (1155b5). This was Heracleitus. Empedocles opposes this view. Such kind of view implies the relation between agonism and antagonism I think. This may be useful for a further study. For antagonism: 1155a25, agonism: 1155b.
• There are three types of love of friendship:
• Love for utility,
• Love for pleasure,
• Love for friendship's own right: "Complete friendship is the friendship of good people similar in virtue; for they wish goods in the same way to each other insofar as they are good, and they are good in their own right." (1156b5) In this way, the friends are both advantageous and pleasant for each other.
• This idea is a common idea in the history of philosophy, but I mostly know it from my Spinoza readings: "nature appears to avoid […] what is painful and to aim at what is pleasant." (1157b15)
• It is not possible to be in a situation of complete friendship with many people. So, the number of complete friends of any person is neither too little nor too much.
• "Someone in a position of power appears to have separate groups of friends; for some are useful to him, others pleasant, but the same ones are not often both. [… A]n excellent person is both pleasant and useful." (1158a25-30) So, the people in power don’t have true friends. True friendship requires being virtuous and virtuous (or excellent) people are both pleasant and useful. "All the types of community […] appear to be parts of the political community, and these sorts of communities imply the appropriate sorts of friendships." (1160a30) And each kind of community looks for an advantage. Each particular community has particular ends. However, all these communities are subordinate to the political community whose end is the advantage for the whole of life.
• Among the political systems (politeia: political system), the best is kingship and the worst is timocracy. The difference between tyranny and kingship is this: "the tyrant considers his own advantage, but the king considers the advantage of his subjects." (1160b)
• Transitions:
• Kingship to Tyranny
• Aristocracy (rule of the best people) to Oligarchy (rule of the few)
• Timocracy to Democracy (rule by the people): Timocracy is like the community of brothers. They are equal except insofar as they differ in age. The people of similar age usually have the same feelings and characters. "Friendship in a timocracy is similar to this. For there the citizens are meant to be equal and decent, and so rule in turn and on equal terms. The same is true than, of their friendship." (1161a25) Here, the definition of timocracy is not clear for me. Aristotle says that in democracies, there are more common among the people because they are equal. However, the distinction is not as clear as Plato's definition of timocracy. Look again and put in detail.

Book IX

• An aspect of justice and being virtuous: "To kinsfolk, fellow tribesmen, fellow citizens, and all the rest we should always try to accord what is proper, and should compare what belongs to each, as befits closeness of relation, virtue, or usefulness." (1165a30)
• A base person is not friend with himself because there is nothing lovable about him. For that reason we have to avoid vice. Otherwise we cannot be friends with ourselves and others.
• "a city is said to be in concord when [its citizens] agree on what is advantageous, make the same decision, and act on their common resolution. […] Concord, then, is apparently political friendship, as indeed it is said to be; for it is concerned with advantage and whit what affects life [as a whole]." (1167a25, 1167b)
• A product is a result of our action and we are living as long as we act. Therefore, "the product is […] the producer in his actualization" (1168a5). The producer, the acting and living being, "is fond of the product, because he loves his own being." (Ibid.) This passage is about labor as an affirmative action and the product as its actualization and outcome. Labor seems important for Aristotle. However, he despises workers and slaves because of their labor. Maybe we can infer that labor is different from action for Aristotle. Action is like artistic, intellectual and virtuous ethical action for him. Political action, too. Hand labor as an inferior kind of action is cursed by him.
• "For the vicious person, then, the right actions conflict with those he does. The decent person, however, does the right actions, since every understanding chooses what is best for itself and the decent person obeys his understanding." (1169a15)
• Happiness is an activity that comes into being, not a possession that belongs to and waiting for someone. "Every capacity refers to an activity, and a thing is present fully in its activity; hence living fully would seem to be perceiving or understanding." (1170a15): "being is perceiving or understanding".
• "the good person is related to his friend as he is related to himself (because his friend is another self)." (1170b5)
• "It is good not to seek as many friends as possible, and good to have no more than enough for living together." (1171a5)

Book X

• According to Plato, pleasure is not a good. However, Aristotle says that pleasure is a kind of good, but it is not a good in itself. (Controversial!!! Check secondary sources.) Pleasure is not a process. Every process takes time, aims at some end, and is complete when it produces the product it seeks. Rather, it completes activities. "The musician, for instance, activates his hearing in hearing melodies." Pleasure completes their activities and the life they desire. "This is also apparent from the way each pleasure is proper to the activity that it completes. […] If, for instance, we enjoy doing geometry, we become better geometers, and understand each question better. […] Each pleasure increases the activity." (1175a30) When we are engaged in two activities in the same time, the more pleasant activity pushes out the other one. "Hence, just as activities differ, so do the pleasures." (1176a) Different species have different activities. Therefore, there are different pleasures for different species. The pleasure for a human is not the same with the pleasure for a dog, for instance.
• Happiness: is the end that human aims. "We choose practically everything for some other end - except for happiness, since it is the end." (1176b30) "Happiness […] is found not in these pastimes, but in the activities in accord with virtue […]" (1177a5-10) Therefore, happiness is an activity accord with virtue.
• The activity of thinking/understanding is the supreme activity in us and it is the activity that results in the complete happiness. So, we can understand that complete happiness is in accord with its proper virtue, which is thinking/understanding. "the most pleasant of activities in accordance with virtue is agreed to be that in accordance with wisdom. At any rate, philosophy seems to involve pleasures remarkable for their purity and stability, and it is reasonable to expect that those who have knowledge will pass their time more pleasantly than those who are still in search of it. And the self-sufficiency that is spoken of will belong to the activity of contemplation most of all. For though a wise person, a just person, and anyone with any other virtue, all require the necessities of life, nevertheless, when they are adequately provided with such things, the just person will need people as associates in and objects of his just actions, and the same is true of the temperate person, the courageous person and each of the others; but the wise person can contemplate even when he is by himself, the more so the wiser he is. Maybe he can do it better with collaborators, but he is nevertheless the most self-sufficient." (1177a25-30)
• The actions of politics and war in accord with the virtues aim at some further end. They are choiceworthy for something other than themselves. But the activity of understanding aims at no end apart from itself, "and has its own proper pleasure". "Hence a human being's complete happiness will be this activity, if it receives a complete span of life, since nothing incomplete is proper to happiness." (1177b25)
• Understanding is the divine thing for a human being and therefore the life in accord with understanding is a divine life for a human being. He urges people not to listen to the people saying that you are human/mortal and do humanly/mortal things. "Rather, as far as we can, we ought to be pro-immortal, and go to all lengths to live a life in accord with our supreme element" (1177b30). "For a human being, therefore, the life in accordance with intellect[/understanding] is best and pleasantest, since this, more than anything else, constitutes humanity. So this life will also be the happiest. […] The life in accordance with the other kind of virtue is happy in a secondary way, since the activities in accordance with it are human." (1178a5-10)
• When all living or humanly things -like action and production- are excluded, only understanding or the activity of study remains. "Hence the gods' activity that is superior in blessedness will be an activity of study." (1178b20)
• Happiness resides in the activity of study. As long as human life is in accord with the activity of study, it is blessed. No other animal is happy and able to be happy because only human being is capable for the activity of study. "But because the happy person is human, he will also need external prosperity; for human nature is not self-sufficient for contemplation, but the body must be healthy and provided with food and other care." (1178b30-35) This kind of human nature understanding is similar to Marx's idea of human nature (in reference to Norman Geras' book on Marx and human nature).
• According to Aristotle, "knowing about virtue is not enough, but we must also try to possess and exercise virtue, or become good in any other way." (1179b) This idea is different from Socrates'. For Socrates, knowing and acting was identical. Therefore, there is no need to act in addition to knowing because if someone knows what virtuous action is, he acts necessarily. Plato also approves Socrates' idea. Aristotle differs in this point.
• What is the source of being virtuous? Nature? Teaching? Or habit? Only some blessed and truly fortunate people are virtuous naturally. Besides, many people don’t listen to the people who are trying to teach them being virtuous. However, "the soul of the student needs to have been prepared by habits for enjoying and hating finely, like ground that is to nourish seed" (1179b25), because "enjoying and hating the right things seems to be most important for virtue of character" (1172a20). In order to be virtuous, first we must already have a character suitable for virtue, "fond of what is fine and objecting to what is shameful". Then, correct laws that we brought up under are needed in order to be trained correctly. However, "it is not enough if they get the correct upbringing and attention when they are young; rather, they must continue the same practices and be habituated to them when they become men. Hence we need laws concerned with these things also, and in general with all of life. For the many yield to compulsion more than to argument, and to sanctions more than to the fine." (1180a)
• Unlike a father's instructions on his son, "law […] has the power that compels; and law is reason that proceeds from a sort of prudence and understanding" (1180a20). It seems not many cities seems to have attended to upbringing and practices. Sparta has.
• Only a person who has knowledge in that field can improve the condition of a person. In each field, the people teaching these sciences are at the same time deals in these fields. They teach theoretically, but they also practices them. However, Sophists do not practice politics even though they teach it. Experience contributes quite a lot. Therefore, "those who aim to know about political science would seem to need experience as well" (1181a10). And now, laws would seem to the products of political science. Someone should be competent in political science in order to put laws, then.

Extras

• Nomisma (Greek: νόμισμα) was the ancient Greek word for "money" and is derived from nomos (νόμος) "anything assigned, a usage, custom, law, ordinance".
• On Ch.7: Kişinin kendine haksızlık etmesi mümkün olmadığından kişinin kendisiyle ilişkisi hukukun alanının dışındadır. Efendi ve baba olarak köle ve çocuklar "mal" olarak kişinin kendisine ilişkindir ve kişinin onlarla ilişkisi de hukukun dışındadır.
• "A slave is a tool with a soul, while a tool is a slave without a soul." (1161b5)

Bibliography

Aristotle. (2001). Nicomachean Ethics. In M. L. Morgan (Ed.), Classics of Moral and Political Theory (3rd ed., pp. 195-300). Indianapolis.

Aristotle. (2004). Nicomachean Ethics. Cambridge: Cambridge University Press.

Politics

Book I

• Ch.1: İnsan, eylemlerinde “iyi”yi amaçlar. Her devlet de bir iyiye ulaşmaya çalışan siyasal topluluktur.
• Ch.2: Devlet, düşünülmüş bir kuruluş değil, doğal bir oluştur.
• Ch.2: “Her bir araç sadece bir işi yapabilmesi için üretildiğinde en mükemmel sonucu verir…”
• Bir devleti meydana getiren daha küçük parçalar, bir dizi birleşim aşamalarından geçerler. Erkek, kadın ve kölelerin bir araya gelmesiyle aile (household) ortaya çıkar. Günlük ihtiyaçlar dışında ortaya çıkan diğer ihtiyaçların giderilmesi için aileler birleşerek köyleri (village) oluşturur. Böylesi küçük topluluklarda ortaya ilk çıkan yönetimler krallıktı. Hanelerin en yaşlısı bir kral olarak topluluğu yönetiyordu. Köylerin birleşmesi ile ise kent devletleri yani “polis”ler oluşur. Daha önceleri sadece hayatta kalmaya yönelik işbölümüne dayanan aile için ilişkiler, toplumun bu denli genişlemesiyle birlikte artık amacının “iyi yaşamak” olduğu şehir devletlerindeki ilişkilere dönüşür. “Bir şey büyümesini tamamladığında ortaya çıkan şeye onun doğası diyoruz” (telos) ve “nihai amaç iyi olandır ve kendi kendine yetmek (sanırım auterkia) hem bir amaç hem de yetkinliktir”: “Bundan yola çıkarsak devletin doğal bir büyüme/gelişim olduğu ve insanın doğası gereği politik bir hayvan olduğunu söyleyebiliriz.” Bütün, parçadan önce geldiği için de şehir, birey ya da aileden önce gelmektedir, daha önemlidir.
• Ch.2: İnsanı diğer canlılardan ayıran fark, onun sürü halinde yaşayan politik bir hayvan olması ve konuşabilmesidir. Konuşma anlamına gelen Logos, aynı zamanda “akıl” anlamına da gelir. Yani dil ve akıl, insanın ayırt edici canlı özellikleridir.
• Ch.3: Aileyi, özgür insanlar ve köleler olarak parçalarına ayırabiliriz. Burada yer alan ilişkiler aile reisi ve köleler, karı-koca, baba ve çocukları ilişkileridir. Yani mastership, marital science, procreative science. Bazıları da bu üç ilişkinin yanında bir de zenginlik elde etmeyi dördüncü bir ilişki olarak ortaya koyarlar.
• Ch.4: Köleler, insanın sahip olduğu mal varlığı içinde yer alır. İyi bir yaşam için üretime, üretim için ise canlı bir üretim aracı olan kölelere ihtiyaç vardır. Kendi kendine iş yapıp üreten makineler olsa kölelere ihtiyaç kalmazdı Aristoteles’e göre. Araç, üretim yapmaya yaradığı için ve bu üretime ihtiyaç duyulduğu için mülkiyet Aristoteles için yararlı bir şeydir. İnsan yaşamı (özgür insan) üretim üzerine değil, eylemek üzerine kuruludur. Bu nedenle mülkiyet, üretim için kullanılırken (köleler de öyle), özgür insan eylemde bulunur.
• Köle: Doğası itibariyle kendi kendisine ait olmayıp bir başkasına ait olandır. “Bir insan mülkiyetin konusuysa, yani başka birisinin yaşama amacına yararlı bir araç haline dönüşürse o insanın kölesi olacaktır.
• Ch.5: Ruhun beden üzerinde, intellect’in ruhun diğer kısımları üzerinde (duygusal yan gibi) üstünlüğü ve ruhun yöneten, bedenin yönetilen olması doğal olduğu gibi doğada da yöneten-yönetilen ilişkileri vardır. Erkek ve dişi arasındaki ilişki de doğaları itibariyle bir üstünlük ilişkisidir. Doğal olarak köle olanlar, aklı kullanmada yetersiz olanlardır.
• Ch.6: Doğal köleliğin yanında bir de yasalardan kaynaklanan kölelik vardır. Bunlar, savaşta yenilenler, yenilgileri, muzafferin erdemi ve yeteneğinden gelenlerdir.
• Ch.8: “Ev yönetimi ve para kazanma aynı şey değildir. Bu açık, çünkü birinde amaç temin etmek, diğerinde kullanmaktır.”
• Bitkiler hayvanlar için, hayvanlar da insanlar için var olur. Dolayısıyla eğer doğadaki her şeyin bir görevi olduğu şeklindeki sav doğruysa, aynı zamanda doğadaki her şeyin insan için var olduğuna da inanmamız gerekir. Dolayısıyla avcılıktan geldiğinde gördüğümüz gibi mülkiyet doğal bir mefhumdur ve avcılıkta olduğu gibi savaş sanatıyla mülkiyet edinme yolu, vahşi hayvanlara ve doğuştan köle durumundaki insanlara karşı kullanılmalıdır. “Çünkü doğal olarak haklı olan savaş budur.” (this sort of warfare is naturally just) Yani avcılık ve savaş, mülkiyet edinme açısından doğaya uygundur ve ekonominin parçasıdır (natural part of household management). Bu sanatların kullanımı konusundaki görüşler, aile için de devlet için de geçerlidir. Mülkiyet elzemdir ancak Solon’un da dediği gibi, yaşam için gerekli mal miktarı sonsuz değildir. Her aracın belli bir kullanım alanı olduğu gibi zenginliğin de kullanım alanı sınırlıdır. Zenginliğin hem miktarının hem de kullanım alanının sınırları vardır. Zenginlik: Aile ya da devletin yönetim sırasında kullanacağı araçların toplamıdır. “Bu nedenle de ev ya da devleti yönetenlerin temel amaçlarından birisinin neden zenginlik elde etmek olduğu açıktır.” (Wealth brings power, I think)
• Ch.9: Bu kısımda Aristoteles kullanım değeri ve değişim değerinden bahseder. Aristoteles’e göre kullanım amaçlı değişim ya da takas ekonomisi doğaldır. Ancak, değişimin bir zenginlik elde etme aracı olarak kullanılması doğaya aykırıdır. Diğer bir yandan burada paranın, herkesin ortak olarak kullanabileceği bir değişim aracı olarak ortaya çıktığını belirtir. Paranın bulunmasıyla beraber hızlanan değişim süreci ile birlikte takas, ihtiyacı karşılamaya yönelik bir etkinlik olmaktan çıkarak bir para kazanma türüne dönüştü. Aristoteles, çok parası olmayı gerçek bir zenginlik olarak görmez. Zira ona göre para, insanın açlıktan ölmesini engellemez. Ardından bu durumu Midas’ın hikâyesine benzetir. Bundan dolayı “para kazanmak” (natural wealth acquisition) ve “servet edinmek”i (wealth acquisition) birbirinden ayırır: Biri doğal, ev ekonomisine ilişkindir, diğeri doğal olmayan, ticarete ilişkindir; birinde para kazanmak araç, diğerinde ise kendi başına amaçtır. Aynı şekilde ilkinde para da sadece bir araçken diğerinde para bir amaç haline gelir ve para kazanma arzusunun bir sınırı yoktur. Yani para kazanmanın zorunlu ve zorunlu olmayan kısımları vardır.
• Ev ekonomisinin amacı nedir? Bunu İngilizcesinde çok daha net vermiş: “We have also said that the necessary kind is different, that is a natural part of household management concerned with the means of life, and that is not limitless like this one, but has a limit.”
• Ch.10: En güzeli insanların geçimini sağlayacak olan zenginliğin başlangıçta verilmesidir ve doğanın, dünyaya gelen tüm canlıları beslemek gibi bir görevi vardır, der Aristoteles. Tekrar önceki bölüme dönersek, para kazanmanın (wealth acquisition) iki türü vardır: zorunlu (necessary) ve kabul edilebilecek durumda olan kısım yöneticilikle (household management) ilgilidir, diğeri, ticari (commerce), takasa yönelik ve doğal olarak eleştirilebilecek bir yöntemi içerir.
• Ch.11: Burada Thales’in felsefi (astronomik-matematik) bilgisini kullanarak nasıl zengin olduğunu anlatırken “Ticaretten para kazanmak istiyorsanız en uygun yol bir şeyleri tekelinize almaktır,” der. Tiran Dionysos’un ise yönetimi sırasında tekellere karşı mücadele ettiğini belirtir. Dionysos, Sicilya’da bankerlik yapan ve demiri tekeline almaya çalışıp fazladan kar elde eden bir adamı sürgüne yollamış. Bir açıdan belki de bunun, ekonomik olarak zenginleşen bazı kişilerin ellerinde topladıkları gücün toplumsal düzeni (ve mevcut yöneticileri de) tehdit ettiği görülmüş olabilir.
• Devlet yönetimiyle uğraşanlar, arz-talep konularında bilgili olmalı, bir evde nasıl ev ekonomisi varsa, aynı biçimde üretim ve tüketimi bir şehir içinde de belirli görevliler düzenlemelidir.
• Ch.12: Siyasal yönetimlerde görevlilerin sık sık yer değiştirdiğini görürüz kimi zaman. Bunun nedeni, eşitlik sağlama çabasıdır.
• Ch.13: Efendiler ve köleleri arasında doğaları itibariyle farklar vardır. Bunların erdemleri arasında da farklar vardır. Erdemden bahsedince ruha bakmamız gerekir ve yöneten ile yönetilen arasındaki ruhsal farklılık akıllılık esasına dayanır. Ruhtaki düşünme yeteneği (the deliberative part of the soul) kadında biraz vardır, kölede hiç yoktur, çocukta ise henüz gelişmemiştir. “Herkes erdemden pay alır ama bu aynı ölçüde değildir.” Yönetende ahlak tam olmalıdır ve kendisine düşen, yapması gerekeni yapmaktır. Bu da akla dayanır. Efendi, köle için yeterli olan erdemi sağlayacak kişidir ve kölenin, efendisini izlemesi gerekmektedir. Kölelere emir vermek değil, onlara yardımcı olmak, akıl vermek gereklidir.

Book II

• Ch.1: Bir devlette bir arada yaşanıyorsa hiçbir şeyin paylaşılmaması gibi bir durum olamaz. Öyleyse iyi bir yönetim için bu paylaşım nasıl olmalı? Platon’un dediği gibi vatandaşlar “karılarını” ve çocuklarını ortaklaşa mı kullanmalı yoksa başka bir tür paylaşım mı olmalı?
• Ch.2: Aristoteles’e göre bu tip ortaklıklar beraberlerinde birçok sorun getirirler. Böylesi bir ortaklıkta aile kavramı ortadan kalkar. Ancak aile, bireyden daha çok kendine yeter ve aile içindeki farklılık, bir bireyin kendi içindeki farklılıktan daha fazladır. Bu nedenle aile kendine yeterlilik için tercih edildiği anda bu farklılıklar da kabul edilir.
• Ch.3: Ayrıca bir şeye sahip olanların sayısı arttıkça o mala duyulan saygı azalır. Aristoteles, bunu ortak mülkiyetin kötü bir yanı olarak belirtir. İnsanlar ortak mülklerinde olana değil, özel mülkiyetlerinde bulunan şeylere daha fazla dikkat eder, özen gösterirler, der. Ayrıca yine Aristoteles’e göre her ne kadar çocukların ana-babalarını bilmemeleri sağlanmaya çalışılsa da yine de çocuklar bunu merak eder ve fiziki görünüşler arası benzerlik gerçeği açığa vurur.
• Ch.4: Platon’un ayrıca cinsel ilişkilerin birbirlerini seven insanlar arasında olmasını yasaklayıp enseste yol açabilecek durumların önünü açması ve bunlara engel olmamasını ayıplar. Ancak buradaki tepkisinin etik temellendirmeye dayanan değil, ahlaki olduğunu düşünüyorum. Hatta geleneksel ahlaki normlara dayanan bir refleksle tepki veriyor. Buna ek olarak kadın ve çocukların ortak olmasının dostluk bağını zayıflatacağını belirtir. Nitekim dostluk, bir polisi ayakta tutan ilişkilerin başında gelir diyebiliriz Aristoteles için. Devlette birlik, dostluk ile sağlanır ancak. “Ancak bir kentte baba ve oğulların ya da kardeşlerin birbirlerini sevmelerindeki en önemli gerekçeler onların kendilerine ait olmaları ve o şeyi sevdiklerini söylemeleridir. Platon’un Devlet’inde ise bu iki özelliğe rastlayamayız.” (Elbette ki insanların birbirlerini sahiplenmeleri ya da sevmeleri, yakınlık kurmaları, bir mülkiyet ilişkisini ya da kan bağını gerektirmez. Aristoteles’in Politika’daki Platon eleştirilerini ne kadar abartılı olduğu, Mehmet Ali Ağaoğulları tarafından yazılmıştı.)
• Ch.5: “Birlikte yaşamak ve bir şeye birlikte sahip olmak en güzel zamanlarda bile zordur. … mülkiyet bir yere kadar ortak olmalı ama işin temelinde yine de özel mülkiyet olmalıdır. … Ayrıca sahip olmanın verdiği büyük bir haz vardır, herkes kendi kendini sever ve doğanın da böyle olmasını istediğinden eminim.” Öyleyse özel mülkiyet ortadan kalkarsa, bu çıkarlar da ortadan kalkar. Platon’un eğitime verdiği önemi kabul ediyor, ancak tek başına eğitimin, yasa ve geleneklerin etkisinin çok daha elzem olduğunu, Platon’un ortak mülkiyete eğitici bir rol biçmesinin yanlış olduğunu belirtiyor. Bu kısım genel olarak Platon’un Devlet’inin eleştirisi olarak ön plana çıkıyor. Platon’un Devlet’inde koruyucular dâhil kimsenin mutlu olamayacağını, yönetim kademelerinin hiç değişmediğini, aynı insanların yönetimde bulunacağını, eğitim iyi olduğu müddetçe yasalara ihtiyaç duyulmadığını ve bunların Devlet’in problemleri olduğunu belirtiyor.
• Ch.9: Aristoteles, genel olarak, mülkiyet eşitsizliğinin sorunlar yaratacağını düşünür. Sparta’da Lykourgos, “her ne kadar toprakların alınıp satılmasını engellediyse de bağışlama ya da miras sayesinde toprağın el değiştirmesi söz konuş olmuş ve bu da toprağın satılmasıyla benzer bir sonuç ortaya çıkarmıştır.” Ayrıca “Sparta’da çocuk yapılmasını teşvik eden yasa nedeniyle mülkiyeti dengede tutmak çok zorlaşmaktadır.” Sonuçta bu da Sparta’da bozulmaya/yozlaşmaya yol açmıştır.
• Devlet görevine gelme, talip olma ile olmamalı: Eğer bir insan bir devlet görevine gelebilecek kapasitedeyse istese de istemese de kendisi bu göreve getirilmelidir.
• Spartalıların bir diğer hatası, savaşmayı, askerliği en büyük erdem saymalarıydı. Bundan dolayı savaş zamanında üstündüler ama barış zamanında nasıl yaşayacaklarını, barışın ne olduğunu bilmediklerinden savaş bitince gerilediler.

Book III

• Ch.1: Vatandaş: Genel olarak mahkemelere katılan, dava açma ve dava edilme olasılığı olan kişilerdir. “Vatandaş olmanın ayırt edici yanı yargı dışında, siyasi ve siyasi olmayan çeşitli memuriyetlere gelebilmesidir.” Her bir anayasada vatandaş kelimesinin anlamı değişir. Kısacası yargılamaya ve yasamaya hakkı olan insana vatandaş denir ve bunların bir araya gelmesiyle devlet oluşur.
• Ch.3: City-state (devlet): Vatandaşların aynı anayasa altında yönetilmeleridir, anayasa değiştiği zaman ya da farklı bir türde olduğu zaman devlet de değişmiş olur. Bunları belirtirken şöyle bir şey belirtir: Süreklilik arz eden halktan çok devlettir.
• Ch.4: Bir insanın iyiliği ile görevlerini yerine getiren vatandaşın iyiliği aynı değildir. İyi vatandaşın iyiliği, iyi insanın iyiliğinden daha aşağıdır zira bu herkesin yapabileceği bir şey olmalıdır. Dolayısıyla herkesin iyi insanın iyiliğine ulaşması kolay değildir. Vatandaşlığı ilgilendiren temelde yönetme ve yönetilme ilişkisi olduğundan iyi bir vatandaş hem yönetme hem de yönetilme bilgisine sahip olmalıdır.
• Ch.5: Bir toplumda, işçi dediklerimiz vatandaş olacak mıdır? Öncelikle, özgür olmanın koşulu, aşağılık iş dediği el emeğine dayanan işlerden uzak olmaktı. Eğer bir devlette işçiler vatandaş olursa, vatandaş olmak, yalnızca özgür insanlara özgü bir şey olmaktan çıkar. Bu nedenle “en iyi devlet” diye adlandırdığı devlet şeklinde işçiler vatandaş yapılmayacaktır. Yine de işçiler olacaktır zira “bir devletin yaşayabilmesi için gereken tüm insanlar vatandaş değildir”. Bir çıkarım yapacak olursak, Aristoteles için en iyi yönetim, aristokrasi olabilir. Yöneticiliğin beceriye dayandığı, en iyilerin ve yeteneklilerin başa geldiği aristokraside bu insanlar (işçiler) yöneticilik yapamaz çünkü gerekli olan becerileri elde etmiş olmaları, edebilmeleri mümkün değildir. Demek ki ideal olarak düşündüğü “en iyi devlet”te iyi insanların (özgür ve yetenekliler) ve iyi vatandaşların iyiliği aynıdır: İyi insan ile iyi vatandaş aynıdır. Bu demek değildir ki şehir içindeki her insan vatandaştır ya da iyi insandır. Diğer yandan, eğer aristokratik “en iyi devlet”in kurulabileceği koşullar yoksa (mesela iyi insan sayısı böylesi bir rejimin kurulabilmesi için yeterli değilse) diğer insanlar vatandaş yapılabilir. Bu durumda ise iyi insan ile iyi vatandaş aynı şey demek değildir. Birçok kişi iyi vatandaş olabilir ama bunların hepsi iyi insan değildir.
• Ch.6: Anayasa (constitution - politeia): Yetkilerin ve her şeyin üzerinde olan yönetme yetkisinin örgütlenmesidir.
• “Hem devletlerin hem de insanların temel amacı iyi bir biçimde yaşamaktır. Topluluğun oluşturulma nedeni bu iyi yaşamı sağlayabilmektir.”
• Demokrasideki gibi bir çoğunluk mu devlet işleriyle ilgilenir yoksa oligarşideki gibi bir azınlık mı? Anayasalar arası fark budur. Demek ki anayasalar hükümet biçimleriyle aynıdır. Burada her ne kadar yönetenlerin sayısına ilişkin bir sınıflandırma izliyor görünse de ileride oligarşide ayırt edici olanın zenginlik, demokrasilerde eşitlik olduğunu söyleyecek. Yine de bu ayrımlar aynı yönetim biçimlerinin sayısal olarak sınıflandırılmasına koşut gittiği için sadece sayılara odaklanan bir sınıflandırma pratikte doğru sınıflandırmadır. Ayrıntılı inceleme için 1279b-1280a bakınız. Burada oligarşi ile demokrasi arasındaki farkın zenginlik üzerinden şekillendiğini belirtir.
• Köle-efendi ilişkisinde eğer köle, doğal olarak köle değilse bu ilişki efendinin çıkarınadır. Ancak aile içinde karı-koca, baba-oğul ilişkisi ortak faydayı gözetir. Benzer biçimde bir anayasa da ortak çıkarı gözettiği sürece adildir. Sadece yönetenin çıkarına hizmet eden anayasalar yanlıştır, bunlar sapmış anayasalardır. Bu tip bir ilişki köle-efendi ilişkisinin efendinin çıkarına hizmet etmesine benzer ancak bir devlette yöneten ile yönetilen arasında bulunan ilişki efendi-köle ilişkisi değil, özgür insanlar arasındaki ilişkilerdir.
• Ch.7: Bir kişinin yönetimi krallık, bir kişiden fazla ama azınlık yönetimi aristokrasi, tüm vatandaşların ortak fayda için katkı verdikleri sistem de politeia’dır. Politeia aynı zamanda tüm anayasaların ortak adıdır da. Bunlar anayasaların iyi, sapmamış biçimleridir. Sapmış biçimler ise krallıktan tiranlığa, aristokrasiden oligarşiye, politeia’dan demokrasiye. Ancak Ağaoğulları’ndan referansla şunu belirtmek gerekir ki Aristoteles’in düşüncesinde Platon’da olduğu gibi bir yönetimler döngüsü yoktur. Bir tiranlık illa ki demokrasiden sonra ya da krallığın bozulmasıyla ortaya çıkmak zorunda değildir. Aristokrasiden ya da oligarşiden sonra da gelebilir. Yine de bu tiranlığın krallığın bozulmuş biçimi olmadığı anlamına gelmez. Tiranlıkta amaç tek bir yöneticinin çıkarıdır, oligarşide zenginlerin, demokraside ise fakirlerin. Bunlar ortak çıkara hizmet etmediği için sapmış yönetim biçimleridirler.
• Ch.8: Bu kısımda yukarıda belirtilen “hükümet biçimleri arasındaki ayrım neye dayanır? Yönetenlerin niceliği mi niteliği mi?” konusu irdelenmektedir.
• Ch.9: “Adaletin ne olduğu konusunu konuştuğumuz zaman bunun kim için olduğuna yanıt vermezsek yanılırız.”
• Devlet, sadece yaşamayı değil, iyi yaşamayı hedefler. İyi yaşamak ise yalnızca insanların yapabileceği bir şeydir. Çünkü iyi yaşamak, özgür olmayı gerektirir.
• “Devlet adını taşıyan oluşumun vatandaşların erdemini kendisine dert etmesi gerekir” yoksa “kanunlar sadece bir anlaşma gibi olur ve sofist Lykophron’un dediği gibi sadece birbirlerinin hakkını tanımaktan ibaret olur”.
• İnsanların birbirlerini sevmeleri onların toplum halinde yaşamalarını sağlayan şeydir. Ancak aynı zamanda iyi bir yaşam, bir arada yaşamı gerektirdiği gibi mutlu ve asilce bir yaşam sürmeyi de gerektirir. Dolayısıyla bir devlet, insanların bir arada yaşamasını sağladığı gibi vatandaşlarının asil davranışlarda bulunmalarını da sağlamalıdır.
• “A city-state is not [5] a sharing of a common location, and does not exist for the purpose of [4] preventing mutual wrongdoing and [3] exchanging goods. Even if these are present, it is not still enough to be a city-state, but [2] only when households and families live well as a community whose end is a complete and self-sufficient life. Political communities must be taken to exist for the sake of noble actions, and not for the sake of living together. ... [1] Those who dispute about constitutions all speak about a part of justice.”
• Ch.10: Tyranny of the majority: “Egemen güç halkta olursa, halk kalabalık olmasından yola çıkarak zenginlerin mallarını aralarında pay ederse…” Diğer taraftan Aristoteles, yönetimde bulunan kişilerin sürekli yönetici konumlarında kalmamalarını, yöneticilerin zamanla değiştirilmesi gerektiğini belirtmektedir. Bu, katılımı arttırdığı gibi eğer bu konuma gelebilecek yetenekte yönetici yoksa o zaman durum hiç de iyi değil demektir.
• Ch.11: Tekin yönetimindense çoğunluğun yönetimini en iyi devlette değil ama olabilecek en iyi durumda kabul ettiğini şu cümlelerden anlarız: “Kimi insanların vahşi hayvanlardan bir farkı yoktur. Fakat bazı durumlarda kalabalığın toplam bilgeliğinin daha üstün olduğunu kabul edebiliriz.” “Toplam bilgelik” vurgusu burada önemlidir. Tek başına bilgili biri kadar karar veremeyecek biri, başkalarıyla birlikte hareket ettiğinde daha doğru karar verebilir.
• Zaten bir toplumda bir zenginliği ve görevi olmayan insan sayısı çok fazla ise bunların zamanla devlete karşı gelebileceğini söyler. Eğer bu insanlar bu işleri yapabilecek kadar yetenekli değillerse onlara en azından halk meclislerinde ve mahkemelerde bir görev vermenin uygun olduğunu söyler. Yani ayaklanmaları önlemek için ağıza bir parmak bal çalmak gibi. <<Bunun kapitalist projeksiyonu üzerine düşünülebilir.>>
• Ch.12: “the greatest and best good is the end of the science or craft that has the most authority of all of the other sciences, and this is the science of statesmanship.”
• “En iyi flüt, onu en iyi derecede çalanın hakkıdır.”
• Ch.13: “Bir açıdan eşit olanların her açıdan eşit olmalarına gerek yoktur, bir açıdan eşitsiz olanların da her açıdan eşitsiz olmalarına gerek yoktur. İşte bu nedenle mutlak eşitliğin var olduğu anayasaların hepsi hatalı ya da sapmış anayasalar olarak isimlendirilmektedir.”
• Ostrakismos: “Bir kimsenin tiranlığa hevesli olduğu ya da aşırı derece güçlendiği düşünüldüğü zaman o kimsenin halkın belli sayıda oyuyla bir süreliğine sürgün edilmesi uygulamasına verilen isim.”
• Aristoteles için yönetenin yönetme hakkı zenginlikten, asillikten ya da kalabalık olmaktan değil, yetenekli olmaktan ileri gelir. Bir kral rakiplerini sürgüne gönderebilir. Ama eğer rakibi ondan daha yetenekli ise tahtı ona bırakmak zorundadır. Halk da yönetimi daha yetenekli olanın ellerine teslim etmelidir.
• Ch.14: Bu bölümde krallıklardan bahseder Aristoteles. Birbirinden farklı krallık biçimleri vardır. Mesela diktatörlük, seçimle göreve gelen tirandır. 1285b20’de dört tür krallık sayar. Bir beşinci tür ise herhangi bir sınırın olmadığı ve kralın her şeyin tek sorumlusu olduğu krallıktır. Burada benim şöyle bir sorum vardı: “Bu, egemen kral anlayışı değil mi? O kadar zaman Bodin dedik ama burada bir şeyler var. Aynı zamanda Platon'un Devlet Adamı'nda bahsettiği tanrısal kral da yasalara bağlı değildir. Bu anlamda o da egemendir. Bodin'in özgünlüğü nerede kalıyor bu durumda?” Sonra biraz düşünüp şöyle bir cevap verdim: “Cevap: Bodin egemenlik kavramını krallık değil, devlet bağlamında ele alıyor.”
• “Bir insanın tüm konularda mutlak yetkiye sahip olması iyi midir?” “En iyi insan tarafından mı yoksa en iyi yasalar tarafından mı yönetilmek?” Bu sorulara şöyle cevap verdiğini anlıyorum: Yasa yapıcının yasaları olması gerekir. Ancak yasaların yetmediği yerde müdahale edebilecek bir mekanizma da gereklidir. Dolayısıyla yasalara öncelik verse de yöneticilerin gücünün de yasalarda boşluk bırakmayacak biçimde, bir hava yastığı görevi görecek biçimde düzenlenmesini ister. Diğer yandan kalabalığın hata yapma olasılığının tek bir kişinin hata yapma olasılığından daha düşük olduğunu hatırlatır ve aristokrasiyi monarşiye tercih eder. Günümüzde ise kentlerin çok kalabalık olmasından dolayı demokratik bir anayasa çözümünden başka çözüm olmadığını söyler. Nitekim kalabalığın yanılmazlığını, onların ayrık ve bağımsız olmaları, dağınık ve farklı olmaları nedeniyle büyük oranlarda kandırılamaz olmalarıyla ilişkilendirir ancak günümüzde kitle manipülasyon aygıtları göz önünde bulundurulduğunda bunun o kadar da geçerli olmadığı görülür. Yine de halkın ortak aklına bir değer verdiğini gösterir biçimde şunu söyler: “Bir ya da birkaç kişilik bir grubu yenebilecek kadar güçlü ama halkın tamamını yenemeyecek kadar güçsüz bir koruma birliği” korumalıdır kralı.
• Ch.16: Yasanın yönetiyor olmasını insanların yönetiyor olmasına yeğler ve yasanın yönetmesini isteyenin aslında tanrının ve aklın yönetmesini istiyor olduğunu belirtir. İnsanlar isteklerine köle olabilir ve vahşi hayvanlara dönüşebilirler. İnsanların yönetimini isteyenler de vahşi hayvanların yönetmesini isteyenler gibidir. Yasada ise akıl vardır ve bu tür isteklerden ayrılmıştır. Mümkün en iyi devletin özelliklerinden bahsederken yasaların olması gerekliliğinden ama yine de yöneticilerin olacağından, bu yöneticilerin de tek başlarına hataya düşme ihtimalleri olduğu için yardımcıları olacağından bahseder. Halk meclisleri de bu yönetimin bir parçasıdır. Aristoteles’in burada tarif ettiği bir karma anayasadır.
• Ch.17: “Eğer halk diğerlerinden daha iyi bir kral ailesini devletin yöneticisi olarak kabul ediyorsa orada krallık söz konusu olmalıdır. Eğer halk siyasi işleri yapmaya yetenekli ve gerekli erdeme sahipse ve yine özgür insanlar tarafından yönetiliyorsa orada aristokrasi vardır. Eğer halk savaş konusunda becerikli, belirli bir zenginliği olan kimselere yetenekleri ölçüsünde yöneticilik veriliyorsa ve bu işler bir sırayla yürüyorsa orada vatandaşların yönetimi [polity - politeia] olmalıdır.”
• Ch.18: Üç doğru anayasa vardır ve en iyisi de en iyi insanlar tarafından yönetilendir.

Book IV

• Ch.1: Bir bilim, parçayı değil bütünü inceler. En iyi anayasa da farklı halklara uygun en iyi anayasa da siyaset biliminin konusudur. Dolayısıyla siyaset bilimci de yasa yapıcı da gerçek siyasetçi de hem mutlak en iyiyi hem de koşullara uygun olan en iyiyi bilmelidir.
• Anayasa-yasa farkı: “Şunu söylemek gerekir anayasalar devletteki yöneticiliklerin kimlerde olacağını, gücün nasıl dağıtılacağını o devletin amaçları çerçevesinde belirlerken yasalar yöneticilerin bağlı kalacakları kuralları, karşı gelinemeyecek şeyleri gösterir.”
• Ch.2: Tiranlık en kötü yönetim biçimidir. Anayasadan en çok sapan odur. İkinci sırada oligarşi gelir.
• Ch.4: “Eğer yasalar gereği devlet demokrasiyle yönetiliyorsa burada hatipler değil en iyi vatandaşlar yöneticidir. Yasalar yoksa bu kez yöneticiler hatiplerdir.” Hatipleri baş tacı edip yasalar tarafından dizginlenemeyen halk kitlesi mutlak güce ulaşmayı ister. Bunun yapısal olarak tiranlıktan bir farkı yoktur. “Dalkavuklar tiranları, hatipler de halkı etkilerler.” Hatiplerin halkı etkilediği bir yönetim ise politeia değildir.
• Ch.5, Ch.6: Bu kısımlarda demokrasi ve oligarşinin dört türünü inceler.
• Ch.7: Aristoteles, bütün yönetimleri demokrasi ve oligarşi arasında bir yerde konumlandırır. Aristokrasi, en iyilerin yönetimidir ve bu iyilik erdem bakımından iyiliktir. Zaten Aristoteles için başka bir iyilik de yoktur. Yöneticiler, bu yönetim biçimi altında, zenginliklerine göre değil, yeteneklerine göre seçilirler.
• Ch.8: Politeia, oligarşi ile demokrasi arasındadır ve demokrasiye daha yakındır. Aristokrasi ise oligarşiye daha yakındır. “Çünkü eğitim ve soyluluk aristokrasilerde daha önemlidir.” Hatırlanacağı gibi aristokrasilerde görevler erdem ya da yeteneğe göre verilirdi. “Aristokrasi erdemden, oligarşi zenginlikten, demokrasi özgürlükten beslenir.”
• Ch.10: Bu kısımda tiranlıktan bahseder.
• Ch.11: Bölümün açılış sorusu devletler ve çoğu insan için en iyi anayasanın hangisi olduğudur. Etik’te erdemin bir orta yol olduğu gösterilmişti. En iyi yaşam konusunda da bir orta yol bulunmalıdır. Aristoteles, kentlerdeki sınıfları çok zenginler, çok fakirler ve orta sınıf olarak üçe ayırır. Daha önceki erdem anlayışına istinaden zenginlik konusunda da en iyisi orta yoldur. Nasıl ki ekonomik eşitsizlik huzursuzluğun temeliydiyse, devletin mümkün mertebe benzer ve eşit insanlardan oluşması orta yola çıkar. Bu da orta sınıfa önem vermeyi gerektirir. Bu nedenle de orta sınıfın çoğunlukta olduğu, böylece çok zenginler ile çok fakirleri dengelediği politeia’yı en iyi yönetim (aslında mevcut duruma uygun en iyi yönetim, kurulabilir en iyi yönetim) olarak belirler. Argümanını güçlendirmek için de Solon’u, Lykourgos’u örnek göstererek en iyi yasa yapıcıların da orta halli insanlar olduğunu söyler. Ayrıca oligarşilerde zenginlerin, demokrasilerde fakirlerin kendi çıkarlarını gözettiklerini, bu nedenle de orta halli bir anayasanın hiçbir yerde olmadığını belirtirken, orta sınıfın kalabalık olduğu bir devletin ortak çıkarı gözeteceğine dair inancını gösterir.
• Ch.12: Daha önceki bölümlerde çalışanların çiftçilik (tarım), tüccarlık (ticaret) ve el işçiliği (zanaatkârlık) olmak üzere üç katmandan meydana geldiğini belirtmişti. Bu katmanlar içinde çiftçilik diğerlerine nazaran en üstünüdür. Çiftçilerin daha kalabalık olduğu toplumu, bu toplumun demokrasisini diğer demokrasilerden daha üstün görür. Diğer işleri “aşağılık işler” sayar. Devamında da belirtir: “Anayasa ne kadar karma bir yapıya sahipse o kadar iyidir.” Kimilerinin aristokratik anayasa yapacağım diye insanları kandırdığını ve zenginlere güç verdiğini, zenginlerin güç sahibi olmak istemesinin halkın güç sahibi olmak istemesinden daha endişe verici olduğunu söyler. Aristoteles’in yönetimler sıralaması Platon’dan çok farklıdır. Zaten Platon’da politeia gibi bir karma anayasal sistem yoktur. Yine de Platon’un daha sonraları belki de ideal olmayan ama ikinci en iyi rejimi tanımladığı Yasalar’da da karma yönetime yaklaşan bir yönetim olduğunu söylemek gerekir.
• Not: “Aristoteles, devleti ayakta tutan ‘orta direğin’ adalet olduğu düşüncesindedir.” Bu nedenle bir devlet adaleti amaçlar. Bu toplumda amaçlanan iyi, adalettir. Adalet, bütün topluluğun iyiliği için olandır. Adaletin en belirgin özelliği “kişisel özelliklere ve yeteneklere göre, her kişiye hak ettiğinin verilmesidir.” (Ağaoğulları, s.347)
• Ch.14: Bir anayasanın üç ögesi şunlardır: 1. Sorunları topluca görüşüp düşünme, 2. Devlet görevlerinin ve yetkilerinin neler olduğu, kaç kişiden oluşacağı, yetkilerin sınırları, 3. Yargı. Bu ayrım bildiğimiz üç erki meydana getirir: Yasama, yürütme, yargı.
• <<Aristoteles genel olarak talep ettiği yönetim biçiminde yurttaşlık için koşul olarak bir mülkiyet sahibi olunması gerektiğini belirtiyor ancak neden bunun bulunması gerektiği konusunda ben bir açıklamasına denk gelmedim. Yurttaşların neden bir mülkiyete sahip olmaları gerektiği belki özel mülkiyetin faydaları üzerinden yorumlanabilir ama bunun bir yurttaşlık koşulu olarak konulmasının amacı tam olarak nedir?>>

Book VII

• Ch.1: Mutlu bir yaşam için gerekenler bedenimiz (goods of the body), akıl yeteneklerimiz (goods of the soul) ve diğer şeylerdir (external goods). Dışsal gereklerin de diğer şeyler gibi bir sınırı vardır. Zenginlik ya da gücün sınırsız olmasını arzulamak ya da bunu düşünmek ulaşılması gereken mutlulukla bağdaşmaz. Bu üçü içinde akıl, diğerlerine daha üstündür.
• “Akıl dışındaki şeyler kader ya da tesadüf sonucu kazanılırlar. Oysa kader ya da tesadüf insanı erdemli ya da dürüst yapmaz. Devlet için de aynı şey geçerlidir.” Demek ki nasıl iyi eylemde bulunmak erdem için bir koşulsa ve iyi eylemleri olmayanların mutlu olabilmesi mümkün değilse, aynısı bir şehir için de geçerlidir. “Hem kişiler hem de kentler için en iyi yaşam erdemli davranmayı sağlayacak maddi varlıkla beraber yürüyen yaşamdır.”
• Ch.2: “İnsanların mutlu yaşayabildikleri ve iyi bir şekilde davranabildikleri anayasa en iyi anayasadır.”
• Yayılmacılık mı korumacılık mı: "Savaş amaçlı olarak yapılan şeyler sadece savunmaya yönelik oldukları zaman övgüye değer şeylerdir."
• Ch.3: Eylemek üzerine: “On the other hand, to praise inaction more than action is not correct either. For happiness is action, and many noble things reach their end in the actions of those who are just and temperate.”
• Eşitlik ve eşitsizlik konusunda: Birbirleriyle eşit olanlara eşitsiz, eşitsiz olanlara eşit davranmak haksız ve adaletsizdir. Sonrasında bunu “Çünkü doğaya aykırıdır” diye gerekçelendiriyor.
• Ch.13: “Tüm insanların iyiliğinde rol oynayan iki nokta vardır. Birincisi eylemin amacını bilmek, ikincisi amaca yönelik eylemleri bulabilmektir.” Tüm insanlar iyi bir yaşam amaçlayabilir ancak bir kısmı bunu başarırken bir kısmı başaramaz. Burada kader ya da doğal yetenek belirleyici olabilir. Bir kent iyi olabilmek için şanslı olmalıdır ama şans tek başına yeterli değildir. “İyi olmak için planlama ve ona göre hareket etmek zorunludur.” İnsanların iyi ve erdemli olmaları ise üç nedene bağlıdır: Doğa, alışkanlık ve eğitim, akıl (nature,  habit, and reason). İyi bir insan olmak için bu üçünün uyumlu olması gerekir.
• Ch.15: Leisure time: Bir devletin iyi olması ile insanın iyi olması birbirine paraleldir. Bireysel de hareket etseler, devletle de hareket etseler amaçları mutlu olmaktır. Bu nedenle devletin insanların boş zamanı konusunda da söz sahibi olması gerekir: “Savaş barış için, barış boş zaman için vardır.” Bu gibi vurgularından Aristoteles’in Marx üzerinde oldukça büyük bir etki bıraktığı söylenebilir.
• Aristoteles’e göre insan, ruh ve beden olmak üzere iki parçadır. Ruh da iki parçadır. Bunlar akıl yürüten kısım (rational) ve yürütmeyen kısımdır (non-rational). Birinde zihin (understanding or intellect), diğerinde arzular (desire) ön plana çıkar. Nasıl beden ruhtan önce var oluyorsa akıl yürütemeyen kısım da akıl yürütenden önce var olur. Bunu çocukların zihinsel gelişiminden de çıkarsayabiliriz –ileride böyle bir örnek verecektir ve bundan dolayı da çocukların eğitiminde beden eğitiminin, dolayısıyla alışkanlığa dayalı eğitimin akıl yürütme yoluyla verilen eğimden önce verilmesi gerektiği sonucuna ulaşacaktır.

Book VIII

• Ch.1: Anayasanın bekası için yasa yapıcının ilk görevlerinden biri gençlerin eğitimi olmalıdır. Devlet, eğitimin sorumluluğunu almalıdır. Eğitim, devlet için özel bir mesele değil, kamusaldır.
• Ch.2: Aşağı işlerle uğraşmak insanın aklını ya da ruhunu erdeme ulaşmak konusunda isteksiz kılar. Bu nedenle bu tür işler özgür insana yaraşmaz. “Bedene zarar veren her türlü iş ve aynı şekilde para karşılığında yapılan her iş de benzer durumdadır.” Bu nedenle de bu tip işleri para karşılığı yapanlar başkalarına kölelik ediyorlardır. <<Marx burada yine ortaya çıkıyor :)>>

Extras

• https://fs.blog/2017/02/aristotles-politics/

Bibliography

Ağaoğulları, M. A. (2013). Kent Devletinden İmparatorluğa. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.

Aristoteles. (2017). Politika. (F. Akderin, Trans.) İstanbul: Say Yayınları.