Contemporary Political Theory

Utilitarianism:

• En basit anlatımıyla faydacılık, ahlâk bakımından doğru eylem ya da politikanın toplumn üyelerine en büyük mutluluğu getiren eylem ya da politika olduğunu savunur.
• Faydacılığın onu çekici kılan iki yönü vardır.
  • İlki, ulaşılmaya çalışılan amacın maddi olması, yani doğaüstü bir varlığa bağlı olmaması,
  • İkincisi ise sonuççuluğudur. Sonuç dolayısıyla, yapılan bir eylemin ahlâki olup olmadığını değerlendirebileceğimiz bir veri sunar.
• Faydacı karar alma sürecine getirilebilecek iki temel karşı çıkış ise,
  • Özel ilişkiler: Yakınlarımızla ilişkiler, verilen sözler ya da borç alıp-verme
  • Meşru olmayan tercihler: Bir grubun daha büyük çıkarı için başka bir grubun haklarını elinden almak gibi, ırkçılık gibi örnekler verilebilir.
• Faydanın en üst düzeye çıkarılmasını savunan iki tez olarak
  1. çıkarların eşit değerlendirilmesi ve
  2. erekbilimsel (teleolojik) faydacılık...
     • “Faydacı, faydayı en üst düzeye çıkarma (ii) ölçütünü ancak, insanlara eşitler olarak davranma (ii) en iyi bu biçimde gerçekleştirilebiliyorsa, kullanmamız gerektiğini kabul etmelidir. Bu önemlidir, çünkü faydacılığın çekiciliği büyük ölçüde bu iki yorumun kaynaşmasından kaynaklanır.” Ancak her iki ölçütü de kabul etmek tutarsızlıktır.

Liberal Eşitlik

Rawls

• Adalet ilkeleri
  1. Each person is to have an equal right to the most extensive total system of equal basic liberties compatible with a similar system of liberty for all.
  2. Social and economic inequalities are to be arranged so that they are both:
     1. To the greatest benefit of the least advantaged … and
     2. Attached to the offices and positions open to all under conditions of fair equality of opportunity.
• Rawls, adaletle ilgili ilkelerini iki teze dayandırır:
  • Sezgici fırsat eşitliği tezi
  • Toplumsal sözleşme tezi
• “Hepimiz iyi bir hayat idealine bağlıyızdır ve içeriği ne olursa olsun bu bağlılığın peşinden gitmek için de belli şeyler gerekir. Rawls’un kuramında bunlara ‘birincil değerler [primary goods]’ denir. İki tür temel nitelik vardır:”
  • Toplumsal birincil değerler: Doğrudan toplumsal kurumlarca dağıtılan, gelir ve servet, fırsatlar ve yetkiler, haklar ve özgürlükler gibi nitelikler.
  • Doğal birincil değerler: Sağlık, zeka, kuvvet, hayal gücü ve doğal yetenekler gibi toplumsal kurumlardan etkilenen ama onlar tarafından dağıtılmayan nitelikler.
• Maximin principle: According to this principle the system should be designed to maximize the position of those who will be worst off in it.
• David Gauthier ve James Buchanan’ın savunduğu karşılıklı yarara dayanan bir sözleşme fikri...
• İç sorunlar:
  • Doğal eşitsizliklerin telafisi: Fark ilkesi, doğal eşitsizliklerin, engellilerin ya da özel tedaviye ihtiyaç duyanların durumunu iyileştirmede, onların zararlarını telafi etmede yetersiz kalır. Rawls’un teorisi doğal birincil değerlere toplumsal birincil değerler kadar önem vermiyor.
  • İnsanların tercihlerini desteklemek: Tenis oyuncusu ve bahçıvan örneğinde görüldüğü gibi... “Gelir düzeyindeki eşitsizlikler koşulların değil tercihlerin sonucu olduğunda, fark ilkesi adaletsizliği ortadan kaldırmaktan çok bir adaletsizlik yaratıyor.” Rawls bunu savunmasa da fark ilkesi bu sorunu aşmamızı sağlamaz.
• Rawls’s theory is endowment-insensitive and ambition-insensitive. Rawls’un ideali aşağıdaki gibi olsa da bunu gerçekleştirecek teoriye sahip değildir.
• Dworkin’s theory is endowment-insensitive and ambition-sensitive.
• “Rawls’a göre sözleşme düzeneği, ‘doğal adalet görevimize’ bağlıdır. Başkalarına adil davranmak gibi doğal bir görevimiz vardır; çünkü insanlar ‘geçerli hak talebi kaynaklarıdır.’ İnsanlar yalnızca bize zararlı ya da yararlı olabilecekleri için değil, ‘kendi içlerinde amaçlar’ oldukları için önemlidirler (Rawls 1971: 179-80) ve eşitler olarak değerlendirilme hakkına sahiptirler. Bu ‘doğal’ bir görevdir; çünkü rıza ya da karşılıklı yarardan kaynaklanmaz, yalnızca insanlara böyle bir borcumuz vardır (Rawls 1971: 115-16). Sözleşme düzeneği bu doğal görevin içeriğini belirlememizi sağlar.” (s. 183)

Dworkin ve Kaynakların Eşitliği

• Tercihlerin bedelinin ödenmesi: İsteklere duyarlı açık arttırma (auction)
  • Envy test
• Doğal dezavantajların telafisi: Sigorta modeli
  • Ancak bu model ideal bir sonuca varmamızı sağlamaz. Yine de Dworkin, bunun adaletle ilgili düşüncelerimizi gerçekleştirmenin en iyi yolu olduğunu savunur.
• Gerçek hayattaki denklem: Vergilendirme ve yeniden dağılım
  • Ex post, ex ante

Liberterlik

• Nozick’in “yetkilenme kuramı” (entitlement theory)
  1. Aktarım ilkesi: Adil bir biçimde sahip olduğunu her şeyi serbestçe aktarabilirsiniz.
  2. Kazanımın başlangıçta adil olması ilkesi: İnsanların birinci ilkeye göre aktarabilecekleri şeylere başta hangi koşullarla adilce sahip olabileceklerini düzenler.
  3. Adaletsizliğin düzeltilmesi ilkesi: Adaletsiz bir biçimde edinilen ya da aktarılan şeylerin nasıl ele alınacağını belirler.
• Sol liberaller: Rawls, Dworkin, Cohen, Roemer, Arneson, Ackerman

*[Will Kymlicka, “Çağdaş Siyaset Felsefesine Giriş” (2016), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul] kaynak olarak kullanılmıştır.