Geçen Aydan Kalanlar Taner Derbentli
|
Pandeminin Ekonomi ile İlişkisi (25 Eylül 2020)
Web sayfamın Temmuz 2020 ayı yazısında pandeminin yaşam ve sağlık ile ilişkisi üzerinde durmuştum. Bu yazıda pandeminin ekonomik etkileri üzerinde duracağım. Dünyada 2020 yılı başlarında, Türkiye’ de ise Mart 2020’ de ortaya çıkan koronavirüs-covid19 salgını herkesi evlerinde kalmaya zorladı. Bilim insanları hastalığın yayılmasını önlemek, en azından hastanelerdeki yoğunluğu azaltmak bakımından bu önlemin alınmasını gerekli gördüler. Mart ayından haziran ayının başlarına kadar, insanların toplu olarak bulunabilecekleri lokanta, kahvehane, sinema, alışveriş merkezleri ve benzeri yerler kapatıldı, 20 yaş altı ve 65 yaş üzeri insanlar için sürekli, diğerleri için hafta sonlarında sokağa çıkma yasağı kondu. Buna benzer önlemler dünyanın birçok ülkesinde uygulandı. Okullar ve üniversiteler uzaktan eğitime (online) başladılar. Birçok işyeri evden çalışma düzenine geçti. Fabrikalar kapandılar ya da üretim düzeylerini düşürdüler. Ulusal ve uluslararası düzeyde yolculuklar durduruldu, turizm bitme noktasına geldi. Bir taraftan sanayi üretiminin ve turizm gelirlerinin düşmesi, bir taraftan da vergi gelirlerinin azalması, ülke ekonomisini olumsuz etkiledi. Büyüme azalırken hatta eksi değerlere düşerken, bütçe ve dış ödemeler dengesinde açıklar arttı. Türk lirası dolar karşısında, 6 ayda, 5.8 TL düzeyinden 7.6 TL düzeyine geriledi. İşsizlik resmi rakamlara göre %14’ lere yükseldi. İşsiz kalıp, gelirlerinden yoksun kalan bireylerin bir bölümü işsizlik sigortasından, bir bölümü de kısa çalışma ödeneğinden yararlandılar. Ancak bu kapsamda ödenen paralar asgari ücretin de altında olduğu için geçim derdine pek bir çare olmadı. Özellikle küçük esnaf, örneğin berberler, lokanta çalışanları, kahveler gelirlerinden yoksun kaldılar. Belediyelerin bağış toplayarak darda olan ailelere yardım etmeleri merkezi yönetim tarafından engellendi. Gene de belediyeler, kendi kaynaklarını kullanarak zor durumda olan ailelere yardım kolileri dağıttılar, hayırsever yurttaşların belediyeler aracılığı ile yardım kolileri dağıtmalarının veya faturalarını ödeme zorluğu içinde olan yurtaşların faturalarını ödemelerinin yollarını buldular. Pandemi tüm dünyayı olduğu gibi ülkemizi de hazırlıksız yakaladı. Ekonomik açıdan daha güçlü olan ülkeler, yurttaşlarına her ay sabit bir ödeme yapıp, ekonomik zorlukların bir ölçüde üstesinden gelmenin yollarını buldular. Bizim gibi ekonomisi zaten bıçak sırtında olan ülkelerde tüm yuttaşlara geçim sıkıntısı yaratmayacak düzenli bir gelir sağlanamadı. Ekonominin çarklarını döndürebilmek için bankaların ucuz kredi vermeleri yoluna gidildi. Pandeminin ekonomik etkileri uzmanların söylediklerine göre 2021 yılının sonuna kadar sürecek. Daha sonraki yıllarda da bu ve buna benzer afetlerle karşılaşmamız olası. Bu nedenle geleceğe yönelik bir planlama yapılması, ekonomik sıkıntıları azaltacak kaynakların, fonların, sigortaların, yöntemlerin oluşturulması kaçınılmaz görünüyor. Bunun için de bilinçli ve örgütlü bir topluma gerek var. Günübirlik politikalarla bu zorlukların üstünde gelebilmek çok zor. |