ÖZET

Gerçek zamanlı dağıtılmış sistemlerde, birbirlerinden uzaktaki bilgisayarlarda yer alan süreçler ortak işleri yerine getirmek için birlikte çalışırlar. Bu tür sistemlerde süreçlerin zaman kısıtlamalarının sağlanması ve sistemin sağlıklı olarak çalışabilmesi için, süreçler arası iletilen verilerin belli zaman sınırları içinde hedeflerine ulaşması zorunludur. Bu nedenle gerçek zamanlı dağıtılmış sistemler, bu tür çalışmaları destekleyen bir iletişim alt yapısına gerek duyarlar. İ.T.Ü. Bilgisayar Bilimleri Anabilim Dalı’nda yürütülen TÜBİTAK EEEAG-BAĞ3 projesi çerçevesinde gerçek zamanlı sistemlere iletişim hizmeti vermek üzere bir iletişim birimi tasarlanmıştır. Tez çalışmasının konusunu ise bu iletişim biriminde yer alan ağ hizmet kat manları ve onları denetleyen yönetim biriminin tasarımı ve gerçeklenmesi oluşturmaktadır. Yedi katmanlı OSI modelinin ilk üç katmanına karşı düşen ağ hizmet katmanları yönetim birimi ile birlikte, iletişim ağının özelliklerini ve sistemdeki kaynakları en iyi şekilde kulla narak gerçek zamanlı verilerin hedeflerine istenen sürelerde iletilmesinden sorumludurlar. Yönetim birimi, ayrıca sistemdeki yükün değişimine göre iletişim ağının parametrelerini güncelleyerek veri aktarımının hedeflenen şekilde yürümesini sağlamaktadır. İletişim ağı, birbirlerine bağlı hiyerarşik FDDI halkaları ile oluşturulmuştur. FDDI protoko lunun değişik özellikteki sistemlerde başarılı olması için parametrelerinin uygun şekilde seçilmesi ve gerektiğinde sistemin çalışması sırasında güncellenmesi gerekir. Tez çalış masında, durakların senkron iletim sürelerinin (Hi), gerçek zamanlı iletişimi destekleyecek şekilde seçilmesini ve gerektiğinde iletişim ve işlem yükünü fazla arttırmadan güncellenme sini sağlayan yeni bir senkron süre atama yöntemi geliştirilmiştir. Bu yöntem, büyük ölçüde yerel verilere dayanmakta ve daha önce yayınlanmış olan yerel yöntemlere göre daha iyi sonuçlar üretmektedir. Bu çalışmada geliştirilen diğer bir yeni yöntem de, hiyerarşik FDDI halkalarından oluşan bir ağ içinde, ulaşım katmanları arasındaki uçtan uca bağlantıların istenen iletişim kalitesine uy gun olarak kurulmasını ve sürdürülmesini sağlayan mantıksal bağlantı denetimi yöntemidir. Yönetim birimi, ulaşım katmanından gelen bağlantı isteklerini bu yönteme göre değerlendi rerek gerekli olan sistem kaynaklarını (bellek ve senkron bant genişliği) ayırır ve sistem pa rametrelerini yeni duruma göre günceller. Bağlantılar kurulurken ve sonlandırılırken iletilen denetim verilerinin miktarı, gerçek zamanlı iletişimi aksatmayacak düzeyde tutulmuştur. İletişim biriminin önemli elemanlarından biri de katmanlar arasındaki bağlantıyı sağlayan ilkel kuyruklarıdır. Tez çalışmasında, bir durakta birden fazla ulaşım katmanı bağlantısı ku rulması durumunda, değişik özellikteki verilere uygun iletişim hizmeti sunmak için ulaşım katmanı ile ağ hizmet katmanları arasına, her bağlantı için ayrı bir ilkel kuyruğu yer leştirilmiştir. İletişim birimindeki kuyrukların önceliklerinin ve bir kuyruktan peş peşe oku nan ilkel sayısının belirlenmesi, yönetim biriminin önemli işlevleri arasındadır. Tez çalışmasında, FDDI arabirim kartlarına sahip dört adet kişisel bilgisayar ile bir sistem oluşturulmuş ve ağ hizmet katmanları ile yönetim birimine ilişkin yazılımlar bu sistem üze rinde gerçekleştirilmiştir. Programlar nesneye dayalı yöntemle C++ dili kullanılarak ya zılmış ve verilerin en hızlı biçimde işlenmesi amaçlanmıştır. Kurulan fiziksel sistemin ye terli olmadığı durumlarda, geliştirilen yöntemleri değişik sistemler üzerinde sınayabilmek için benzetim programları hazırlanmıştır. Bu programlarla elde edilen sonuçlar, tez çalış masında geliştirilen yöntemlerin gerçek zamanlı iletişim hedeflerine ulaştığını göstermiştir.